JIZZAX VILOYATI SHAROITIDA VACCARIA HISPANICA (ISPAN MINGBOSHI) DORIVOR OʻSIMLIGINI YETISHTIRISH TEXNOLOGIYASI.

Ushbu JIZZAX VILOYATI SHAROITIDA VACCARIA HISPANICA (ISPAN MINGBOSHI) DORIVOR OʻSIMLIGINI YETISHTIRISH TEXNOLOGIYASI.

MUNDARIJA

KIRISH…………………………………………………………………………….3

I.BOB. VACCARIA HISPANICA O‘SIMLIGINI O‘RGANISH VA UNING O‘SISH SHAROITLARI…………………………………………………………6

1.1.Vaccaria hispanica o‘simligi haqida umumiy ma'lumot………………………...6

1.2.Jizzax viloyatining agroekologik sharoitlari…………………………………..12

1.3.Vaccaria hispanica uchun mos keladigan agrotexnik sharoitlar……………….16

I bob bo‘yicha xulosa…………………………………………………………….26

II.BOB. ISPAN MINGBOSHI O‘SIMLIGINI YETISHTIRISH TEXNOLOGI

YASI………………………………………………………………………………27

2.1.Semen tayyorlash va ekish texnologiyasi……………………………………...27

2.2.Parvarish va sug‘orish texnologiyasi…………………………………………..31

2.3.O‘simlikni hosilga tayyorlash va yig‘ish texnologiyasi……………………….36

II bob bo‘yicha xulosa……………………………………………………………44

III.BOB. JIZZAX VILOYATIDA VACCARIA HISPANICA YETISHTI

RISHNING IQTISODIY VA EKOLOGIK SAMARADORLIGI…………….45

3.1.Ispan mingboshi o‘simligini yetishtirishning iqtisodiy samarasini baholash….45

3.2.Ekologik ta'sir va barqarorlik………………………………………………….53

3.3.Kelajakdagi istiqbollar va innovatsion texnologiyalar………………………...57

III bob bo‘yicha xulosa…………………………………………………………..62

XULOSA…………………………………………………………………………63

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR………………………………………...64

KIRISH

Mavzuning dolzarbligi. Bugungi kunda butun dunyoda, jumladan O'zbekistonda ham tabiiy kelib chiqishga ega dori vositalariga bo'lgan talab ortib bormoqda. Dorivor o'simliklardan olinadigan preparatlar ko'p hollarda sintetik dori vositalariga nisbatan kamroq nojo'ya ta'sirlarga ega bo'lishi bilan ahamiyatlidir. Shu sababli, dorivor o'simliklarni o'rganish, ularni mahalliy sharoitlarda introduksiya qilish va yetishtirish texnologiyalarini ishlab chiqish muhim ahamiyat kasb etadi.

Vaccaria hispanica (ispan mingboshi) - Caryophyllaceae (chinniguldoshlar) oilasiga mansub bir yillik o't o'simlik bo'lib, uning urug'lari ("Wang Bu Liu Xing") an'anaviy Xitoy tibbiyotida, shuningdek, Markaziy Osiyo xalq tabobatida qadimdan qo'llanib kelingan. Ilmiy tadqiqotlar natijalariga ko'ra, bu o'simlik tarkibida saponinlar, flavonoidlar, alkaloidlar va boshqa biologik faol moddalar mavjud bo'lib, ular yallig'lanishga qarshi, diuretik, laktagog (sut kelishini yaxshilovchi), qon aylanishini yaxshilovchi va to'qimalarni regeneratsiya qiluvchi xususiyatlarga ega.

O'zbekiston sharoitida, xususan Jizzax viloyati tuproq-iqlim sharoitlarida Vaccaria hispanica ni yetishtirish texnologiyalarini ishlab chiqish va takomillashtirish quyidagi jihatlardan dolzarbdir:

1. O'zbekistonda farmatsevtika sanoatining rivojlanishi bilan dorivor o'simliklar xom-ashyosiga bo'lgan talab ortib bormoqda;
2. Jizzax viloyati o'zining quruq iqlimi va tuproq sharoitlari bilan ba'zi dorivor o'simliklarni yetishtirish uchun qulay hisoblanadi;
3. Vaccaria hispanica ni mahalliy sharoitlarda yetishtirish texnologiyasini ishlab chiqish orqali import qilinadigan dori vositalari o'rnini qisman mahalliy ishlab chiqarilgan preparatlar bilan to'ldirish mumkin;
4. Bu o'simlik qurg'oqchilikka chidamli bo'lib, suv resurslarini tejaydigan dehqonchilik tizimida yetishtirish imkoniyati mavjud;
5. Dorivor o'simliklarni yetishtirish fermer xo'jaliklari uchun qo'shimcha daromad manbai bo'lib xizmat qiladi.

Bitiruv malakaviy ishining maqsadi: Jizzax viloyati tuproq-iqlim sharoitlarida Vaccaria hispanica (ispan mingboshi) ni yetishtirish texnologiyasini ishlab chiqish va takomillashtirish, o'simlikning biologik va ekologik xususiyatlarini o'rganish hamda yuqori sifatli xom-ashyo yetishtirish usullarini aniqlash.

Bitiruv malakaviy ishining vazifalari:

1. Vaccaria hispanica ning Jizzax viloyati sharoitlarida o'sishi va rivojlanish xususiyatlarini o'rganish;
2. O'simlikni yetishtirish uchun optimal ekish muddatlari va usullarini aniqlash;
3. Ekish me'yorlari, qator oraliq masofalari va ekish chuqurligining o'simlik rivojlanishiga ta'sirini o'rganish;
4. Mineral va organik o'g'itlarning turli me'yorlarida o'simlik mahsuldorligining o'zgarishini aniqlash;
5. Sug'orish rejimlarining o'simlik o'sishi, rivojlanishi va biologik faol moddalar to'planishiga ta'sirini o'rganish;
6. Xom-ashyoni yig'ish va dastlabki qayta ishlash texnologiyasini ishlab chiqish;
7. Jizzax viloyati sharoitida Vaccaria hispanica ni yetishtirish iqtisodiy samaradorligini baholash.

Bitiruv malakaviy ishining ilmiy yangiligi:

Ilk bor Jizzax viloyati tuproq-iqlim sharoitlarida Vaccaria hispanica ni yetishtirish texnologiyasi ishlab chiqildi;

O'simlikning mahalliy sharoitlarda fenologik rivojlanish fazalari aniqlandi;

Turli agrotexnik tadbirlarning o'simlik mahsuldorligiga ta'siri o'rganildi;

Optimal ekish muddatlari, o'g'itlash va sug'orish rejimlari belgilandi;

Vaccaria hispanica ning xom-ashyosida biologik faol moddalarning to'planish dinamikasi aniqlandi.

Bitiruv malakaviy ishining amaliy ahamiyati: Tadqiqot natijalari asosida Jizzax viloyati va o'xshash tuproq-iqlim sharoitlariga ega hududlarda Vaccaria hispanica ni yetishtirish bo'yicha tavsiyalar ishlab chiqildi. Bu tavsiyalar fermer xo'jaliklari, dorivor o'simliklar yetishtiruvchi korxonalar va farmatsevtika sanoati uchun qimmatli xom-ashyo yetishtirishda qo'llanilishi mumkin.

Bitiruv malakaviy ishining ob'ekti: Vaccaria hispanica (ispan mingboshi) dorivor o'simligi.

Bitiruv malakaviy ishining predmeti: Jizzax viloyati sharoitida Vaccaria hispanica ning o'sishi, rivojlanishi va hosildorligiga turli agrotexnik omillarning ta'siri.