Umumta’lim maktablarida tarix fanini o‘qitishda axborot texnologiyalaridan foydalanish

Umumta’lim maktablarida tarix fanini o‘qitishda axborot texnologiyalaridan foydalanish

 Kirish…………………………………………………………………

1 Bob. Ta’lim sohasida axborot texnologiyalaridan foydalanishning rivojlanishi……..

  1.1. Axborot texnologiyalari tushunchasi………………………………

  1.2. Axborot texnologiyalarining vujudga kelishi va rivojlanishi tarixi………………………………………………………………………

  1.3. Ta’lim sohasida axborot texnologiyalaridan foydalanish xususiyatlari: ijobiy va salbiy jihatlari……………………………

II Bob. Tarix ta’limida axborot texnologiyalaridan foydalanish………

  2.1. Tarix ta’limida axborot texnologiyalaridan foydalanishning o‘ziga xosliklari…………………………………………………………………..

  2.2. Tarix ta’limi usul va vositalari tizimida axborot texnologiyalarining o‘rni…………………………..………………………

  III Bob. Tarix ta’limida axborot texnologiyalaridan foydalanish imkoniyatlari…………………………………………………………………..

  3.1. Tarix fani tadqiqotlari va zamonaviy texnologiyalar………………..

  3.2.  Yangi mavzuni o‘rganishda axborot texnologiyalaridan foydalanish…..………………….

      Xulosa…………………………………………………………………….

Foydalanilgan adabiyotlar ro‘yxati………………………………….

                                                  Kirish

 Mavzuning dolzarbligi: Mustaqillik yillari tom ma’noda O‘zbekiston Respublikasi ijtimoiy-iqtisodiy va madaniy taraqqiyoti istiqbolini belgilash, jahon hamjamiyati mamlakatlari safidan munosib o‘rin egallashga intilish yo‘lidagi keng ko‘lamli islohotlarni amalga oshirish bilan kechmoqda. Jahonning rivojlangan mamlakatlari tajribalarini o‘rganish, mahalliy shart-sharoit, iqtisodiy va intellektual resurslarni inobatga olgan holda jamiyat hayotining barcha sohalarida tub islohotlarning amalga oshirilayotganligi yangidan yangi yutuqlarga erishishni ta’minlamoqda. Turli sohalarda yo‘lga qo‘yilayotgan xalqaro hamkorlik garchi o‘z samarasini berayotgan bo‘lsa-da, biroq, milliy mustaqillikni har jihatdan mustahkamlash, erishilgan yutuqlarni boyitish, mavjud kamchiliklarni tezkor bartaraf etish jamiyat a’zolaridan alohida fidokorlik, jonbozlik, shijoat va qat’iyat ko‘rsatishni talab etmoqda.

 Ilm-fan, texnika, ishlab chiqarish va texnologiya sohalarining mavjud taraqqiѐti zamonaviy jamiyat qiyofasini belgilab bermoqda. Zamonaviy jamiyatning eng muhim xarakterli jihati uning barcha sohalarida globallashuvning ko‘zga tashlanayotganligidir. Globallashuv o‘z-o‘zidan tezkor harakatlanish, zarur axborotlarni zudlik bilan qo‘lga kiritish, ularni qayta ishlash va amaliyotga samarali tatbiq qilishni taqozo etadi[1]. Bu tarzda harakatlanish imkoniyatiga o‘z sohasining bilimdoni bo‘lgan, kasbiy malakalarni yuqori darajada egallay olgan, boy tajriba va mahoratga ega kadrlargina ega bo‘ladilar. Shunday ekan, oliy ta’lim muassasalarida kadrlarni tayyorlash jarayonida davrning mazkur talabini inobatga olish maqsadga muvofiqdir.

Mustaqillik yillarida O‘zbekiston tarixini har tomonlama xolis va ilmiy jihatdan mukammal va tarixiy dalillarga asoslangan holda yoritishga katta e’tibor berilmoqda. Jahon tarixining ajralmas tarkibiy qismi hisoblangan Vatanimiz tarixi o‘zining nafaqat qadimiyligi, balki uzoq davom etgan tarixiy jarayonlarining jahon tarixiy taraqqiyoti jarayonlariga juda katta ta’sir etganligi bilan ham ilm ahli e’tiborini o‘ziga tortib kelmoqda. Aytish mumkinki, “O’zbekiston” so‘zi tilga olinganda jahonning turli iqlimlarida yashovchi har qanday insonning ko‘z o‘ngida qadimiy tarix gavdalanadi[2].

 Har bir millatning rivojlanishi ana shu davlatda istiqomat qiluvchi salohiyatli, malakali kadrlarga byevosita bog‘liq. Bu haqida buyuk jadid mutafakkiri Mahmudxo‘ja Behbudiy shunday yozadi: “Dunyoda turmoq uchun dunyoviy fan va ilm lozimdur, zamona ilm va fanidan byexabar millat boshqa millatlarga poymol bo‘lur”[3].

Albatta, bu so‘zlar zamirida chuqur ma’no bor, chunki bugungi kunda ijtimoiy-iqtisodiy jihatdan dunyoning eng rivojlangan davlatlari ilm-ma’rifatga jiddiy e’tibor qaratayotganligi tufayli o‘zlarining yuksak mavqelarini saqlab qolmoqdalar. Demak, bundan shunday xulosaga kelish mumkinki, hech qaysi davlat ilm-fanning rivojisiz taraqqiy etolmaydi.

Istiqlolga erishganimizdan so‘ng jamiyatimizning barcha sohalarida tub o‘zgarishlar sodir bo‘ldi. Ayniqsa, ijtimoiy soha – ta’lim tizimida ijobiy o‘zgarishlar yuz berdi, istiqlolimizning ilk yillaridanoq respublikamizda “Ta’lim to‘g‘risida”gi Qonunning qabul qilinishi fikrimizning yaqqol namunasidir. Bugungi kunda yangilanayotgan O‘zbekiston sharoitida ta’lim sohasi o‘z rivojlanishining yangi bosqichiga qadam qo‘ydi. Respublikamizda ushbu sohada tub islohotlar amalga oshirilmoqda, bu esa shak-shubhasiz, hozirdanoq o‘z natijasi va samarasini berayotir.

Ma’lumki, O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Sh.M.Mirziyoyevning BMT Bosh Assambleyasining 72-sessiyasida, uning minbaridan turib so‘zlagan nutqida yoshlarning ongi va tafakkurini shakllantirish va rivojlantirish ayni paytda respublika davlat siyosati darajasidagi muhim vazifalardan biri ekanligini ta’kidlandi. Binobarin, O‘zbekiston Respublikasini yanada rivojlantirish bo‘yicha Harakatlar strategiyasida ilg‘or tajribalar asosida oliy ta’lim muassasalarida kadrlar tayyorlash sifati va samaradorligini oshirishga Prezidentimiz tomonidan alohida urg‘u berilgan[4].

 Zamonaviy talab va ehtiyojlarga mos ta’lim standartlari o‘zgarmoqda, o‘quv dasturlari, darsliklar yangilanmoqda, ilg‘or ta’lim texnologiyalari paydo bo‘lmoqda. Ta’limning asosiy vazifasi har tomonlama uyg‘un rivojlangan shaxsni tarbiyalashdan iborat ekanligiga urg‘u berilmoqda[5]. Demokratik islohotlar yo‘lida dadil ildamlab borayotgan yangilanayotgan O‘zbekiston Respublikasiga o‘qimishli, har tomonlama yetuk, barkamol fuqarolar kerak. Aynan, “shaxs” tushunchasi milliy ta’lim (modifikatsiya)ning shakl va shamoyilida muhim ahamiyatga ega bo‘lib, darsga zamonaviy talablar asosida yondashishni talab etadi. Shaxsni tarbiyalash – O’zbekiston Respublikasi “Ta’lim to‘g‘risida”gi Qonuniga binoan respublika ta’lim xodimlari zimmasiga o‘ta mas’uliyatli vazifalar yuklaydi. Bu vazifani amalga oshirish jarayony o‘quvchilarni o‘qitishga yangicha yondashish, o‘qituvchilarni o‘z kasbiga va o‘zgalarga, ya’ni ta’lim oluvchilarga o‘ta talabchanlik bilan munosabatda bo‘lishni taqozo etadi. Pedagogik jarayonning eskirib qolgan texnologiyasini yangisiga almashtirish, zamonaviy maktabga davr talablari asosida yondashish, darsga esa yangicha usullarning loyihasini tatbiq etish asosiy vazifalardan biriga aylanmokda.

Hozirgi kunda o‘qitishning zamonaviy metodlari ta’lim jarayonida keng qo‘llanilmoqda. O‘qitishning zamonaviy metodlarini qo‘llash o‘qitish jarayonida yuqori samaradorlikka erishishga olib keladi. Ta’lim metodlarini tanlashda har bir darsning didaktik vazifasidan kelib chiqib tanlash maqsadga muvofiq sanaladi. An’anaviy dars shaklini saqlab qolgan holda, unga turli-tuman ta’lim oluvchilar faoliyatini faollashtiradigan metodlar bilan boyitish ta’lim oluvchilarning o‘zlashtirish darajasining ko‘tarilishiga olib keladi. 

 Buning uchun dars jarayoni oqilona tashkil qilinishi, ta’lim beruvchi tomonidan ta’lim oluvchilarning qiziqishini orttirib, ularning ta’lim jarayonida faolligi muttasil rag‘batlantirilib turilishi, o‘quv materialini kichik-kichik bo‘laklarga bo‘lib, ularning mazmunini ochishda “Aqliy hujum”, “Kichik guruhlarda ishlash”, “Bahs-munozara”, “Muammoli vaziyat”, “Yo‘naltiruvchi matn”, “Loyiha”, “Rolli o‘yinlar” kabi metodlarni qo‘llash va ta’lim oluvchilarni amaliy mashqlarni mustaqil bajarishga undash talab etiladi. Bu metodlar interfaol yoki interaktiv metodlar dyeb ham ataladi. 

 Interfaol metodlar deganda ta’lim oluvchilarni faollashtiruvchi va mustaqil fikrlashga undovchi, ta’lim jarayonining markazida ta’lim oluvchi bo‘lgan metodlar tushuniladi. Bu metodlar qo‘llanilganda ta’lim beruvchi ta’lim oluvchini faol ishtirok etishga chorlaydi. Ta’lim oluvchi butun jarayon davomida ishtirok etadi. Ta’lim oluvchi markazda bo‘lgan yondashuvning foydali jihatlari quyidagilarda namoyon bo‘ladi:

-ta’lim samarasi yuqoriroq bo‘lgan o‘qish-o‘rganish;

-ta’lim oluvchining yuqori darajada rag‘batlantirilishi;

-ilgari orttirilgan bilimning ham e’tiborga olinishi;

-o‘qish shiddatini ta’lim oluvchining ehtiyojiga muvofiqlashtirilishi; 

-ta’lim oluvchining tashabbuskorligi va mas’uliyatining qo‘llab quvvatlanishi;

-amalda bajarish orqali o‘rganilishi;

-ikki taraflama fikr-mulohazalarga sharoit yaratilishi va hk.lar.

[1] Muslimov N.A., Usmonboyeva M., M.Mirsoliyeva. Innovatsion ta’lim texnologiyalari va pedagogik kompetentlik./ O‘quv qo‘llanma. – Toshkent: 2018. – B.6.

[2] Alimova D.A. Tarix fani metodologiyasi. – Toshkent.: “O’zbekiston faylasuflari milliy jamiyati”, 2018. – B.5.

[3] G’ofurov I. Mangu latofat. – Toshkent: “Sharq”, 2008. –B.27.

[4] “O’zbekiston Respublikasini yanada rivojlantirish bo’yicha Harakatlar strategiyasi to’g’risida”gi O’zbekiston      Respublikasi Prezidentining 2017-yil 7 – fevraldagi PF – 4947 – son Farmoni. // Xalq so’zi, 2017- yil 8- fevral.

[5] Ахмеdshina F.A., Jumanazarova F.Q. Umumta’lim maktablarida “Iqtidor shou” intellektual o’yinidan foydalanish.  – Тoshkent.: “VNESHINVESTPROM”, 2019. – B.4.