SHIMBAY RAYONI TARIYXI (tuwılǵan jer tariyxi)

Mustaqil ishlar | Tarix

14 000 so'm

Betlar soni: 13 ta
Fayl hajmi : 16.66 KB
Fayl turi: .docx

shimbay

tariyxi

rayoni

shaxtemir

mayjap

Mahsulot tavsifi

MAZMUNI

I. Kirisiw.......................................................................................

II. Tiykarǵı bólim...........................................................................

2.1. Shimbay qalasi payda boliwi haqqinda..................................

2.2. Shimbay xalıqı qurami haqqında............................................

2.3. Shimbaydin tariyxiy orinlari....................................................

2.4. Shimbaydin tariyxinda belgili shaxslar..................................

2.5. O'simlik atlarinan jasalg‘an toponimler.................................

2.6. Haywan atlarinan jasalgan toponimler..................................

III. Juwmaqaw

IV. Paydalanilģan ádebiyatlar......................................................

KIRISIW

Qiz - jigiti kiygen atlas darayi,

Bag‘i - bostan gul - gul do'ngen shirayi,

Qaraqalpaqtin' No'kisten son' orayi,

Shadliqta shalqig‘an yeli Shimbaydin'.

Ibrayim Yusupov

Shimbay rayoni tiykarinnan alganda daslepki ati Shaxtemir bolgan. Bunday magliwmat XVII-XVIII asirlerde tariyxiy hujjetlerde ushirasadi.Bul haqinda xaliq awizeki dereklerindede magliwmatlar ushirasadi. XIX ásirdiń 70-jılları xalıq awzınan jazıp alıngan rusekspediciyasınıń organlarınıń málimlemesinde, házirgi Shımbaydıń ornında Shaxtemir dep atalgan qala bolgan. Ol qala bunnan 150 jıldanaldınıraq qırǵız Shaxtemir degen kisi terepinen qurilgan hám olqalanıń iyesi-hákimi bolgan. Aradan 10, 20 jil ótkennen soń jawınlıbunnan 130-140 jıllar burın Qońıratlı Almambet Ógiz degen Adam kópnóker menen qalaǵa basıp kirip, Shaxtemirdi óltiredi. Sonnan keyin arasınan 40-50 jıl jaqın ótkende hár qıylı sebepler menen xalıq qalasıntaslap Chigil-Bugi degen jerge (ol Shilpiq bolsa itimal) kóship ketedi.Sonnan aradan bir neshe jıllar ótkennen keyin Shaxtemir qalasına jaqınjerdegi kól boyında jasaytuǵın Shınıbay degen bay adamnıń sarayıshıǵıp qalgan qalanı qayta tikleydi. Keyin usı adamnıń atı mene atalǵan deydi. Al, Shımbay dep atalıwı tuwralı epsana haqqında U.Raxmetullaev pikirińshe " jer, bir neshe jil ótkennen keyin kem-kemnen ulkeyip qalaǵaaylanılǵan. Aǵaınlı eki jigit, xalqımızdıń barlıq dáqılların jıynap,olardan burın házirgi Shımbay qalasınıń ornındamurınları qalıń toǵaylıq bolıp, onıń ortasınan aǵqan ózektiń yakiboyında qaraqalpaqtıń awılları jaylasqan. Sol awıllardıń birewinentalap izlep shıqqan aǵaınlı Shınıbay hám Tınıbay degen jigitler buljerdi mákan basıp, ózlerine imaratlar tiklep, diyxanshılıq penenshugillanada. Olar diyxanshılıqtıń barlıq túrlerin eggen hám onnan bayónim jıynap alǵan. Sebebi bul jerler hásildarlı topıraqlı bolıp,egiwge qolaylı bolgan. Aǵayinliler jıynap alǵan ónimlerin qońsılarınaaparıp satıp turǵan Bunı kórgen awıllasları menen qońsı awıllardanbasqa adamlar da kóship kelip qonıs basladı hám endi bul dástlepki yaki adaqońıs basqanmol júreet jıynap alıp, sol dánlerdi alıstaǵı Úrgensh, Xiywa hámCharjaw bazarlarına aparıp, oni chay, qant, kúkirt hám basqalarnárselerge audarıp qaytqan.

Shimbay —Qaraqalpaqstan Respublikası Shimbay rayonindag'i qala ha'm 1974 - jıldan rayonnin' orayı. Ámiwdárya deltasında, Kegeyli kanalının' hár eki shetinde, Nókis temir jol stanciyasınan 56 km. Xalqı 112.3 mıń. Shımbay rayonı 1927 - jılı 3 - iyulda dúzilgen. Arqa - batıstan Moynaq, batıstan Bozataw hám qubladan Kegeyli, shıǵıs hám arqa - shıǵıstan Qaraózek, rayonları menen shegaralas. Rayonda 8 awıl puqaralar jıyını (Baxıtlı, Keńes, May, Mayjap, Tagjap, Tazajol, Qızılózek, Qosterek) bar. Rayon aymag'ı Ámiwdáryanıń tómengi aǵımınıń oń qırǵaǵında jaylasqan.

Tiykarǵı bólim

Shimbay qalasi payda boliwi haqqinda

Shimbay Qaraqalpaqstandag‘i eski qalalardin' biri. Geografiyaliq orni jag‘inan Aral aldi deltasinda respublika- mizdag‘i A'miu'da'ryanin' to'mengi on' tәrepinde Kegeyli kanali boylap jaylasqan respublikamizdin' arqa rayonlari qatarina kiredi. Rayon geografiyalik jaylasiwi boyinsha arqa-batista Moynaq rayoni menen, arka-shig‘isinda Qarao'zek rayoni menen, qubla-shig‘isinda, qubla hәm qubla-batisinda Kegeyli rayoni menen shegaralasadi.