QUBLA-BATIS TURKMENISTAN ENEOLIT DÁWIRI ARXEOLOGIYASI

Kurs ishlari | Tarix

18 000 so'm

Betlar soni: 25 ta
Fayl hajmi : 122.0 KB
Fayl turi: .doc

arxeologiyasi

arxeologiya

turkmaniston

masson

tobe

turkmenistan

turkmenstan

qubla

batis

jaytun

jeytun

anov

esteligi

namazgah

tepe

namazgax

Mahsulot tavsifi

Tema: Qubla-batıs Túrkmenstan eneolit dáwiri arxeologiyası

Joba:

I. Kirisiw ................................................................................2

II. Tiykarģi bólim...................................................................4

1. Eneolit dáwiri ulıwma klassifikaciyası ...............................4

2. Eneolit dáwirinde qubla-batıs Túrkmenstan .......................8

3. Qubla-batıs Túrkmenstan eneolit dáwiri estelikleri ............13

III. Juwmaq ............................................................................19

IV. Paydalanılǵan àdebiyatlar dizimi ...................................21

I. Kirisiw

Enolit - latin hám grekshe sózlerinen alınǵan bolıp «alneus»- latınsha mıs, «litos»- grekshe tas degen mánisti ańlatadı. Eneolit termini menen birge “Xalkolit” (“xalkos” grekshe mıs sonday eken) ta qollanıladı. Eneolit neolit menen bir waqıtqa tuwrı keledi. Biraq olar arasında xronologiyalıq tárepten úlken parq bolmasada, materiallıq dárejeleri tárepinen bir-birinen parıq etedi. Mısalı, Evropa hám Aziyanıń kóp aymaqlarında biziń eramızǵa shekemgi IV-III mıń jıllıqta neolit qáwimleri jasaǵan, olar bul waqıtta metalldan xabarı bolmaǵan, ańshılıq hám balıqshılıq penen shuǵıllanǵan. Evropa hám Aziyanıń basqa úlkelerinde usı waqıtta metalldan bir az xabarlı eneolit qáwimleri jasaǵan hám olardıń xojalıqları ádetde dıyqanshılıq hám sharwashılıqqa tiykarlanǵan. Biziń eramızǵa shekemgi IV mıń jıllıqda (mıs) metalldıń qımbatlı qásiyetleri bilip alınǵan. Nátiyjede dáslepki metallurgiyağa tiykar salınǵan. Eneolit dáwiri esteliklerinde reńli ılaydan islengen ıdıs buyımlar kóplep tabılǵan. Qitaydan Dunayğa shekem (Ruminiya ) « sapal mákánları » sıpatında keń tarqalǵan mákánlar xarakterli bolıp, sol ózgeshelikke iye bolǵan mákanlarda social rawajlanıwdıń birdey basqıshı kózge taslanadı. Bir-birine júdá kem uqsaytuǵın sociallıq-ekonomikalıq sharayat ámeliy kórkem ónerdiń bir-birine uqsas formaların payda etken. Biraq ılaydan islengen ıdıs buyımlar bir-birine uqsaslıǵı áyne birdey emes. Eneolit mákanları birinshi bolıp Eki dárya aralıǵı ( Mesopotamiya ) hám Egipette payda bolǵan. Arxeologlar eneolit dáwirine tán bolǵan 5 ulıwma birlestiriwshi belgini ajıratıp kórsetediler:

Xojalıqtıń hámme túrinen kóre dıyqanshılıqtıń ústinligi; Shaqmaqtas quralları kóp bolıwı menen birge mıs qurallarınıń payda bolıwı; Úlken-úlken dáslepki jámáát birlespeleriniń úlken-úlken paxsa úyleriniń bar ekenligi; Haywanlardıń ılaydan jasalǵan hám analıq urıwına tán bolǵan háykelshelerdiń bar ekenligi; Reńli ılaydan islengen ıdıs buyımlar (gúl salınǵan ) dıń tarqalıwı.