Агрегат иш унумини оширишда замонавий бошқариш усуллари

Агрегат иш унумини оширишда замонавий    бошқариш усуллари   

 Режа:  1. Машина ва тракторларни танлаш тартиби ва кўрсатгичлари;

             2. Техникаларини бошқаришда “Инсон-машина-муҳит” тизими;

          3. Техникаларни бошқариш  воситалари ва уларни ривожлантириш                    истиқболлари.

1. Машина ва  тракторларни танлаш тартиби ва  кўрсатгичлари

Агрегатларнинг иш унумини оширишнинг асосий шартларидан бири уларни тузишда ташкил этувчилари бўлган машина ва тракторларни тўғри танлаш ҳисобланади.

Машиналарни танлаш кўрсатгичларига қуйидагилар: 

• машиналарни йил давомида  ишлатиш;
• машинани ишлов бериладиган материалларга, айниқса тупроққа салбий таъсирини минимумга камайтириш;
• танланган машинани қўллашдан  энг кўп иқтисодий самара олиш имкониятлари киради.

Танланган тракторлар қуйидаги талабларни:

•  тракторлар қуввати ва тортиш хоссалари бўйича мазкур минтақа ёки фермер хўжалиги (фермерлар уюшмаси) шароитларидаги ишларнинг тўлиқ бажарилишини; 
• агрегатларнинг мазкур шароитларда юқори иш унуми ва энг кам фойдаланиш ҳаражатлари билан ишлатилишини;
• барча қишлоқ хўжалик мавсумлари даврида мумкин қадар ундан тўлиқ фойдаланиш ва режалаштирилган технологик жараёнларни  юқори савияда бажарилишини таъминлаши керак. 

Қишлоқ ҳўжалиги экинларини парваришда бажариладиган ишларнинг турли-туманлиги кўплаб қишлоқ хўжалиги машиналари бўлишини тақозо этади. Шунга қарамасдан, барча машиналар  қишлоқ хўжалиги ишларига қўйилган талабларни бажара олиши учун керакли фойдаланиш хоссаларига эга бўлиши зарур. Акс ҳолда талабга жавоб бермаган машина иши ундан кейин бажариладиган ишнинг сифатини кескин пасайишига олиб келади.

Машиналарнинг фойдаланиш хусусиятларига қуйидаги  кўрсатгичлар: бажарган ишнинг сифатини агротехник талабларга мослиги; белгиланган харакат тезлиги ва қамраш кенглигида машинанинг мустаҳкамлигини таъминланиши; тортиш қаршилиги ва истеъмол қиладиган қуввати; иш ва техника хавфсизлиги; унга хизмат кўрсатиш ва бошқаришга қулайлиги ва бошқалар киради.

Қишлоқ хўжалиги машина ва қуролларининг энг муҳим фойдаланиш кўрсатгичларига, уларнинг энергетик кўрсатгичи – тортиш қаршилиги ва машиналарнинг ишчи қисмлари ҳамда механизмларини  тракторнинг қувват олиш вали орқали харакатлантириш учун зарур бўлган қувватлар киради.

Тўғри танланган машина ва тракторлар қуйидаги имкониятларни яратади:

Биринчи имконият  машиналар сонини қисқартириш, металл сарфи,  эҳтиёт қисмлар ишлаб чиқариш, техник хизмат кўрсатиш ва сақлаш харажатларини камайтириш ва механизатор кадрлардан  яхшироқ фойдаланишга имконини беради.

Иккинчи имконият тупроқ структурасини бузилишини пасайтириш, сув ва шамол эрозиясини камайтиришга ва йиғиштириб олинган маҳсулотларни сифатли бўлишига ижобий таъсир кўрсатади. 

Учинчи имконият  қўллашда шундай мақбул ечимни топиш керакки бунда фермер хўжалигини шароити учун қабул қилинадиган вариантларнинг энг  яхшисини олиш маҳсадга мувофиқ ҳисобланади.

Республикамизнинг тупроқ-иқлим шароити ва қишлоқ хўжалик экинларини етиштиришнинг ўзига хос хусусиятлари тракторларга муайян талабларни қўяди. 

Қишлоқ хўжалиги экинлари етиштириладиган майдонлар тоғли, тоғ олди, текислик ва чўл минтақаларда  жойлашган бўлиб, ҳар бир минтақанинг ўзига хос хусусиятлари ва экиладиган экинлари турличадир. Бу ҳолатлар    қишлоқ хўжалиги экинларини етиштиришда махсус тракторлардан фойдаланишни таққоза этади. 

Бунда фойдаланиш шароитининг  кўрсатгичларига , ернинг рельефи, экин майдонларининг шакли ва ўлчами, тупроқнинг солиштирма қаршилиги   ҳамда уларга қўйиладиган агротехникавий талаблар асосий мезонлар ҳисобланади. Катта майдонларга ишлов беришда ва оғир ишларни бажаришда(ер ҳайдаш, текислаш, чуқур юмшатиш ва бошқалар) умумий ишларга мўлжалланган бақувват ғилдиракли ва занжирли тракторлар ишлатилади.