Ilk bolalik davrida psixik rivojlanish xususiyatlari. Ilk bolalik davrida o'z-o'zini anglash (Илк болалик даврида психик ривожланиш хусусиятлари. Илк болалик даврида ўз-ўзини англаш)

Ilk bolalik davrida psixik rivojlanish xususiyatlari. Ilk bolalik davrida o'z-o'zini anglash (Илк болалик даврида психик ривожланиш хусусиятлари. Илк болалик даврида ўз-ўзини англаш)
Reja:
1. Ilk bolalik davrida bolaning psixik rivojlanishi
2. Nutqning shakllanishi va rivojlanishi
3. O‘zini anglash jarayonining rivojlanishi
4. Motivatsion sohaning shakllanishi
5. Xulq-atvor yo‘nalishlari va tarbiyaning ahamiyati
Bolalik inson hayotidagi eng muhim davrlardan biri bo‘lib, u kelajakdagi psixologik rivojlanishning asosini belgilaydi. Ushbu bosqichda bola to‘g‘ri yurishni o‘rganadi, muloqotga kirishadi va atrofdagi predmetlar bilan faol shug‘ullana boshlaydi. To‘g‘ri harakatlana olish uning yangi bilimlarni o‘zlashtirishiga zamin yaratadi. Bu yoshda bolalar juda harakatchan bo‘lib, kattalar bilan muloqot qilishga intiladilar. Yurishni o‘rganish esa nafaqat jismoniy rivojlanish, balki psixologik taraqqiyot uchun ham muhim omil hisoblanadi.
…
Ilk bolalik davrida bolaning idroki ancha rivojlangan bo‘lsa-da, u hali ham kattalarnikidan sezilarli darajada farq qiladi. Birinchidan, turmush tajribasining yetarlicha shakllanmaganligi sababli bolalar atrof-muhitni anglashsiz qabul qiladilar. Ular ko‘plab narsalar bilan ilk bor tanishayotganligi uchun bu jarayon ular uchun yangilik bo‘lib, dastlabki taassurot kuchli seziladi. Ikkinchidan, bolalarning idroki ko‘pincha beixtiyor shakllanadi, ya’ni ular ongli ravishda muayyan bir maqsad bilan kuzatish yoki tahlil qilishni hali o‘rganmagan bo‘ladilar. Shu sababli, ularning diqqat-e’tibori bir narsadan ikkinchisiga osonlikcha o‘tishi mumkin. Biroq, bu yoshdagi bolalar juda hissiyotli bo‘lishgani sababli ularni ayniqsa hayratlantiradigan, qiziqish va chuqur hissiy kechinmalar uyg‘otadigan hodisalar ko‘proq jalb etadi.
…
Bolaning tushunchalar bilan ishlash qobiliyati ortib borar ekan, u sodda xulosalar chiqarishni ham o‘rganadi. Turli hukmlarni bir-biri bilan bog‘lab, katta-kichik, baland-past, ko‘p-oz kabi oddiy mantiqiy xulosalar chiqarishga harakat qiladi. Bu esa uning tafakkuri yanada rivojlanishi uchun mustahkam asos yaratadi. Shu tariqa, bola turli tajribalar va muloqot orqali tushunchalarni yanada chuqurroq anglab boradi hamda tafakkurining murakkabroq bosqichlariga tayyorlanadi.
…
Situatsion-ishchan muloqot shaklida bolalar nutqi asosan konkret predmetli vaziyatlar bilan bog‘liq bo‘ladi. Bu holat, ayniqsa, lug‘at tarkibida yaqqol namoyon bo‘ladi. Bolaning nutqida ot so‘z turkumiga oid so‘zlar ustunlik qiladi, chunki u atrofdagi buyum va hodisalarni bevosita nomlash orqali ifodalaydi.
…
Insonning psixik rivojlanishi va shaxs sifatida shakllanishi o‘zini anglash jarayoni bilan uzviy bog‘liq bo‘lib, bu jarayon jismoniy, ma’naviy va ijtimoiy jihatdan o‘zini tushunishning qaror topishi bilan ifodalanadi. Har bir bolaning o‘zini anglash jarayoni individual tarzda kechadi, biroq umumiy xususiyat sifatida hayotning birinchi yili oxirida bu jarayonning ilk belgilari kuzatiladi. Bola o‘z tanasini atrof-muhitdan farqlay boshlaydi, bu esa uning ongida “men” tushunchasining shakllanishiga asos yaratadi.
…
Bog‘cha yosh davrida faoliyat motivlari ma’lum tizimga tushib, ayrim motivlar boshqalaridan ustun kela boshlaydi. Qaysi motiv ustunlik qilishi bolaning xulq-atvorining yo‘nalishini belgilaydi. Masalan, ayrim bolalar kattalarning iltifotini qozonishga ko‘proq intilsalar, boshqalar mustaqil harakat qilish yoki do‘stlari bilan muloqotga ko‘proq e’tibor qaratishi mumkin.