Tax system in Uzbekistan. O`zbekistonda soliq tizimi

Soliq tizimi nima?

Soliq tizimi – bu davlat tomonidan soliqlarni yig‘ish, boshqarish va taqsimlash jarayonini tartibga soluvchi huquqiy va iqtisodiy mexanizmlar majmuasidir. Soliq tizimi davlatning asosiy daromad manbalaridan biri bo‘lib, u davlat xarajatlarini moliyalashtirishga va ijtimoiy barqarorlikni ta’minlashga xizmat qiladi.

Soliq tizimining asosiy tarkibiy qismlari:

1. Soliq turlari – davlat tomonidan belgilangan har xil soliq shakllari.
2. Soliq to‘lovchilari – jismoniy va yuridik shaxslar (shaxslar va korxonalar).
3. Soliq stavkalari – soliqlarning foiz yoki qat’iy belgilangan miqdori.
4. Soliq imtiyozlari – ayrim toifalar uchun soliq yukini kamaytirish usullari.
5. Soliq nazorati – davlat tomonidan soliqlarning to‘g‘ri hisoblanishi va to‘lanishini nazorat qilish mexanizmlari.

Soliq tizimining asosiy maqsadlari:

✅ Davlat byudjetini to‘ldirish – davlat xarajatlarini moliyalashtirish (ta’lim, tibbiyot, infratuzilma, ijtimoiy himoya).
✅ Iqtisodiy barqarorlik – davlat iqtisodiyotini tartibga solish va rivojlantirish.
✅ Ijtimoiy tenglikni ta’minlash – aholining turli qatlamlari o‘rtasida iqtisodiy farqni kamaytirish.
✅ Tadbirkorlikni rag‘batlantirish – iqtisodiy o‘sishni qo‘llab-quvvatlash va biznes muhitini yaxshilash.

Soliq tizimi turlari:

🔹 Proportsional soliq tizimi – barcha soliq to‘lovchilar uchun bir xil stavka qo‘llanadi.
🔹 Progresiv soliq tizimi – daromad oshgani sari soliq stavkasi ham oshib boradi.
🔹 Regressiv soliq tizimi – daromad oshgan sari soliq stavkasi pasayadi.

O‘zbekistonda soliq tizimi

O‘zbekiston Respublikasida soliq tizimi Soliq kodeksi asosida tartibga solinadi. Asosiy soliqlar quyidagilardan iborat:

• Qo‘shilgan qiymat solig‘i (QQS) – 12%
• Foyda solig‘i – 15%
• Jismoniy shaxslardan olinadigan daromad solig‘i – 12%
• Yer solig‘i, mol-mulk solig‘i, aksiz solig‘i va boshqa soliqlar.

Soliq tizimi davlat va jamiyat manfaatlari o‘rtasidagi muvozanatni ta’minlashga xizmat qiladi.