Hozirgi o'zbek adabiy tilida urg'u(Normurod Norgobilovning"Tog"odami"asari misolida

Mavzuning dolzarbligi. Oʻzbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyev tomonidan oʻzbek tiliga davlat tili maqomi berilganligining 30 yilligi munosabati bilan soʻzlagan nutqida keltirilgan: “Kimda-kim oʻzbek tilining bor latofatini, jozibasi va taʼsir kuchini, cheksiz imkoniyatlarini his qilmoqchi boʻlsa, munis onalarimizning allalarini, ming yillik dostonlarimizni, oʻlmas maqomlarimizni eshitsin, baxshi va hofizlarimizning sehrli qoʻshiqlariga quloq tutsin” satrlari tilning millat ko’zgusi, uning haqiqiy sarchashmasi ekanligidan dalolatdir. Yurtimizda so‘nggi yillarda nafaqat o’zbek tili, balki xorijiy tillarni o‘qitish va o‘rganishga e’tibor davlat siyosati darajasiga ko‘tarildi. Xorijiy tilni bilmay turib jahon miqyosida fan-texnika sohasida amalga oshirilayotgan zamonaviy kashfiyotlar, yangiliklardan nafaqat bebahra qolish, balki millatlararo integratsiya jarayonidan uzilib qolish mumkin. Vatanimizning umidli kelajagi xorijiy tilni mukammal egallagan yoshlar qo‘lida, deya aytish mumkin. Shunday ekan, xorijiy tilning jahon standartlariga mos ravishda o‘qitilishi, ta’limning eng yangi trendlari asosida olib borilishi, ta’lim jarayonida madaniyatlararo muloqotni o'rnatishda tarjima, til va adabiyot yo’nalishlarining uyg’unlashtirilishi mazkur yilning “Insonga e’tibor va sifatli ta’lim yili” deb nomlanishiga hamohangdir.

Mavzuning o‘rganilganilish darajasi. “Hozirgi o‘zbek adabiy tilida urg'u(Normurod Norgobilovning"Tog` odami"asari misolida) kurs ishi mavzusi ilmiy adabiyotlarda yetarlicha ishlab chiqilmagan. Biroq rus, oʻzbek adabiy tillari va xorazm shevasi fonemalarining fonetik xususiyatlarini qiyosiy oʻrganishga bagʻishlangan tadqiqotlar mavjud. O‘zbek tilshunosligida fonologiyaga asosan, so‘nggi 15-20 yil ichida e`tibor kuchaydi: «O‘zbek tili fonologiyasi va morfonologiyasi» (Nurmonov A.N., 1990.), «O‘zbek tili fonologiyasi va morfonologiyasi» (Abduazizov A., 1992.), «Umumiy tilshunoslik» (Baskakov N.A., Sodiqov A.S., Abduazizov A., 1979.), «O‘zbek tilida lisoniy birliklarning invariant-variant munosabati(fonologik sath)», nomzodlik dis. avtoreferati (Nabieva Dilora Abduhamidovna, 1998.), «O‘zbek tilida paradigma a`zolari o‘rtasidagi zidlanishlarning mo‘`tadillashuvi (fonologik sath), nomzodlik dis. avtoreferati (Nurmonova Dilfuza Abduhamidovna, 1998.) kabi ishlar fikrimizning isbotidir.

Kurs ishining maqsadi. Ushbu kurs ishining asosiy maqsadi Normurod Norgobilovning "Tog` odami" asari misolida hozirgi o'zbek adabiy tilida urg'u va uning turlarini o‘rganishdan iborat. 

Kurs ishining vazifalari. Kurs ishida yuqoridagi maqsaddan kelib chiqib, quyidagi vazifalarni yoritishga e'tibor qaratildi: 

-         o‘zbek tilidagi urg'u va uning turlari xususiyatlarini tahlil qilish;

-         Normurod Norgobilovning "Tog` odami" asari misolida hozirgi o'zbek adabiy tilida urg'u va uning turlarini o`rganish

-         hozirgi o'zbek adabiy tilida urg'u va uning turlarining personajlar obrazini yaratish va kayfiyatni etkazishdagi vazifalarini aniqlash;

Kurs ishining obyekti. Ushbu kurs ishini yozishda hozirgi o'zbek adabiy tilida urg'u va uning turlarining

Kurs ishining predmeti Normurod Norgobilovning "Tog` odami" asari misolida hozirgi o'zbek adabiy tilida urg'u va uning turlarini o‘rganish

Kurs ishining metodologik asosi va uslubi. Ishning amaliy ahamiyati uning natijalaridan o‘zbek tilini o‘qitishda, ayniqsa, fonetika, fonologiya va stilistika kurslarida foydalanish imkoniyatidadir. Shuningdek, tadqiqot natijalaridan o‘zbek tilidagi adabiy asarlarni tarjima qilish va tahlil qilishda foydalanish mumkin, bu esa turli til va madaniyatlarda so‘zlashuvchilar o‘rtasida madaniyatlararo muloqot va o‘zaro tushunishni rivojlantirishga xizmat qiladi.

Kurs ishining ilmiy va amaliy ahamiyati hozirgi o‘zbek adabiy tilidagi urg`u va uning xususiyatlari va Normurod Norgobilovning "Tog` odami" asarini o‘rganishdadir. Bu oʻzbek tili fonetikasi, fonologiyasi va stilistikasini oʻrganishga xizmat qiladi, shuningdek, adabiyot nazariyasi va tilshunoslik rivojiga xizmat qiladi va ushbu kurs ishidan bitiruv ishi, referat, bitiruv malakaviy ishlari yozishda, seminar, amaliy mashg‘ulotlarga tayyorlanishda foydalanish mumkin. 

Kurs ishining tuzilishi. Ushbu kurs ishi kirish, ikki asosiy bob, xulosa va foydalanilgan adabiyotlar ro‘yxatidan iborat.