Koreys tilida sanoq sonlaridan to‘g‘ri foydalanishni o‘rgatish metodikasi

  O‘zbekiston mustaqilligi tobora mustahkamlanib, o‘zining ijobiy natijalarini bera boshlagan bugungi kunda xalqimiz oldida hayotning moddiy va ma’naviy asoslaridan kelib chiqadigan yangidan-yangi ulkan vazifalar turibdiki, ularni amalga oshirishda ma’naviyatning ahamiyati, shubhasiz, benihoya kattadir. Zero yurtboshimiz ta’kidlaganidek: ‘‘Biz milliy ma’naviyatni har tomonlama yuksaltirish masalasini o‘z oldimizga asosiy vazifa qilib qo‘yar ekanmiz, bugungi kunda ma’naviyatimizni shakllantiradigan va unga ta’sir o‘tkazadigan barcha omil va mezonlarni chuqur tahlil qilib, ularning bu borada qanday o‘rin tutishini yaxshi anglab olishimiz maqsadga muvofiq bo‘ladi 

         Til har bir millatning ma’naviy qiyofasini namoyon etuvchi va o‘zligini ifodalovchi muhim omillardan biri, insoniyat tafakkurining bebaho ko‘zgusidir. Til asosiy muomala vositasi ekan, so‘nggi yillarda chet tilini o‘rganishga bo‘lgan talab ancha oshib bormoqda. Bugungi kunga kelib esa til o‘rganish-ijtimoiy hayotimizda alohida o‘rin egallab, muhim ahamiyat kasb etmoqda. Til o‘rganish jarayonida nafaqat g‘arb tillari, balki sharq tillarini o‘rganishga bo‘lgan ehtiyoj va talab birmuncha yuqori darajaga ko‘tarildi.

         “Ta’lim jarayonini isloh etish va mehnat bozorida talab qilinadigan yuqori malakali kadrlar tayyorlashda oliy o‘quv yurtlari muhim o‘rin egallamoqda. O‘tgan davr mobaynida ularning soni ikki barobar ortdi va bugungi kunda mamlakatimizdagi 59 ta universitet va oliy o‘quv yurtida 230 mingdan ziyod talaba ta’lim olmoqda. Biz ta’lim tizimida o‘quvchilarning nafaqat keng bilim va professional ko‘nikmalarni egallashi, ayni paytda chet mamlakatlardagi tengdoshlari bilan faol muloqot qilish, bugungi dunyoda ro‘y berayotgan barcha voqea-hodisalar, yangilik va o‘zgarishlardan atroflicha xabardor bo‘lish, jahondagi

ulkan intellektual boylikni egallashning eng muhim sharti hisoblangan xorijiy tillarni ham chuqur o‘rganishlari uchun katta ahamiyat bermoqdamiz”[1].  Bugungi kunda xorijiy tillarni bilish ko‘nikmasi hayotimizning ajralmas qismlaridan biri bo‘lib bormoqda. Turli sohalardagi mutaxassislarda chet tellik hamkorlar bilan hamkorlik qilish ko‘rsatkichi yuqori bo‘lganligi sababli, ularda til o‘rganishga bo‘lgan talab yuqoridir. Axborot texnologiyalari va zamonaviy o‘qitish usullaridan foydalanish qobiliyati yangi matriallarni tezkor tushunishga yordam beradi. Turli usullarni birlashtirib o‘qituvchi muayyan dasturlarni yechishga qodir bo‘ladi. Xalqaro munosabatlar avj olgan zamonamizda tillarni bilish, ayniqsa ko‘p tillilik ulkan ahamiyat kasb etadi. Mamlakatimizda tahsil oladigan o‘quvchi va talabalar odatda uch tilni o‘rganadilar. Ushbu tillar maxsus nomlar bilan yuritiladi. Bular quyidagilar: ona tili, ikkinchi til, va chet til. Ona tili tafakkur shakllanishida alohida xizmat o‘taydigan birinchi til hisoblanadi. Ikkinchi til haqida so‘z yuritilganda, unga boshqa millat vakillaridan iborat qardoshlar, qo‘shnilar tili sifatida qaraladi.

          Mamlakatimizda koreys tilini o‘rganishga bo‘lgan talab kun sayin jadal sur'atlar bilan o‘sib bormoqda. Buning asosiy sabablaridan biri sifatida O‘zbekiston va Koreya o‘rtasidagi munosabatlarning rivojlanib borayotganligini e'tirof etish o‘rinlidir. Shu bois yurtimizda xitoy tili o‘qitiladigan ta’lim muassasalarining soni ham ortib bormoqda. Modomiki, bunday ilm maskanlari ko‘payib borayotgan ekan, demak o‘z-o‘zidan bu ziyo maskanlariga nafaqat koreys tilini chuqur biladigan, balki ilg‘or o‘qitish metodikasiga ega, zamonaviy pedagogik texnologiyalar bilan yaxshi tanish bo‘lgan hamda darslarda zamonaviy interfaol usullarni qo‘llay oladigan tajribali pedagog kadrlarni yetkazib berishdek muhim masala Oliy ta'lim tizimidagi asosiy masalalardan biri bo‘lmog‘i kerak. Til millat qiyofasining bir bo‘lagi. Shu sababli hali mustaqillikka ilk qadamlar tashlanayotgan davrdayoq ona tiliga davlat tili maqomi berish masalasi kun tartibiga qo‘yilgan va bu ish amalga oshirilgan edi. Istiqlol tufayli tilshunoslikda tub burilishlar yuz berdi. Til va nutq hodisalarining farqlanishi, tilning fonetik jihatlari, tilning leksik, grammatik  shuningdek morfologik va sintaktik xususiyatlari o‘rganilmoqda. Yurtimiz mustaqillika erishgandan so‘ng, xorijiy tillarni o‘rganishga keng yo‘l ochib berildi. Xususan, koreys tilini o‘rganish hozirgi kunda muhim ahamiyat kasb etmoqda. Ayniqsa, mamlakatimiz va Janubiy Koreya Respublikasi o‘rtasidagi keng qamrovli iqtisodiy, ijtimoiy, madaniy, siyosiy, va ilmiy aloqalarning rivojlanib borayotganligi bu tilni yanada chuqurroq o‘rganish zarurligini ko‘rsatmoqda. Hozirda til, uning rivojlanish tendensiyalari, jamiyatga ta’siri kabi masalalarni tadqiq etish nafaqat mahalliy yoki mintaqaviy, balki umuminsoniy ahamiyat, global miqyos kasb etmoqda. Biz buni so‘nggi yillarda O‘zbekistonning qator xorijiy mamlakatlar, jumladan Janubiy Koreya Respublikasi bilan siyosiy-iqtisodiy aloqalari o‘sib borayotgani misolida ko‘rishimiz mumkin. Hozirgi kunda jahon tilshunosligida qiyosiy tilshunoslikka bo‘lgan qiziqish ortib bormoqda. Bunga asosiy sabab tillarning bir-biriga yaqinliqi, qardosh tillarning bir-biriga ta’siri, ularning kelib chiqish tarixi kabi omillarni olishimiz mumkin. Bizga ma’lumki, har bir tilni o‘rganishda biz avvalo ishni  tovushlar tizimidan boshlaymiz. So‘ng va undosh tovushlarning asosiy belgilari, ularning hosil bo‘lish tamoyillari hamda tavsiflari kabi muhim jihatlar shular jumlasidandir. Biroq shuni ta’kidlash kerakki, tovushlarni o‘rganishda ularni shunchaki yodlab olish bilan cheklanib qolish holatlari  ko‘p uchraydi. Ya’ni tovushlarni o‘rganishda ularning hosil bo‘lish   xususiyatlarini ilmiy-nazariy tomondan yetarlicha asoslab berilmaganligi muammoni majmuaviy va tizimli tadqiq qilishni taqozo etadi. Kurs ishida tanlangan mavzu koreys tilida son so‘z turkumi va xitoycha sonlarni ishlatish tizimiga bag‘ishlanadi. 

Kurs ishi mavzusining dolzarbligi. Koreys tili mutaxassislarning va taniqli olimlarning izlanishlarida o‘z ifodasini topib, son nazariyasining rivojlanishiga asos bo‘lgan. Bu olimlar koreys va xitoy sonlarining xususiyatlari, ularning qo‘llanilishi haqida ma’lumotlar yig‘gan. Koreyashunos olimlardan esa D. A. Karpeka, T.A. Novikova, N.V. Ivashenkolar o‘z tadqiqotlarida morfologiya haqida ko‘plab qimmatli ma’lumotlar keltirganlar. Koreys tilshunoslaridan esa 목정수, 박이정, 임지룡 kabi olimlar o‘z ilmiy ishlarida son, ularning xususiyatlari, qaysi tamoyillarga qarab tasniflashi kabi masalarni keltirib o‘tishgan

Kurs ishining maqsadi va vazifalari. Tadqiqotning maqsadi koreys sonlar va xitoy sonlarining xususiyatlari hamda ularning aynan qaysi tamoyilga asosan tasniflanishini o‘rganishdan iborat. Ushbu maqsadni amalga oshirish uchun kurs ishi oldiga quyidagi vazifalar qo‘yildi:

1. Koreys sonlarini o‘rganish;
2. Xitoy sonlari bilan koreys sonlaring qo‘llanilishi haqida ma’lumotlar to‘plash;
3. Xitoy va koreys sonlarini o‘quvchilarga o‘rgatish.

Kurs ishining predmeti va obyekti koreys sonlari va xitoy sonlarini o‘rgatish metodikasi. 

Kurs ishi usullari. Kurs ishida tavsiflash, tasniflash, qiyoslash va semantik tahlil usullaridan foydalanildi. 

Kurs ishining ilmiy va amaliy ahamiyati. Tadqiqot ishining ilmiy-amaliy ahamiyati koreys tilidagi son va xitoycha sonlarning bir-biriga o‘xshash hamda farqli tomonlari, xususiyatlari hamda tasniflanish tamoyillarini atroflicha o‘rganish uchun zamin yaratadi. Ushbu tadqiqot ishi koreys tilini o‘rgatish hamda o‘quv qo‘llanmalar tuzishda qo‘llanilishi mumkin.

Kurs ishining tuzilishi. Kurs ishi kirish, II ta bo‘limni o‘z ichiga oluvchi asosiy qism, xulosa, foydalanilgan adabiyotlar ro‘yxatidan iborat. Kirish qismida mavzuning dolzarbligi va qisqacha mazmuni berib o‘tilgan. Asosiy qismda tovush, ularning xususiyatlari, ularning tasniflanish tamoyillari haqida to‘xtalib o‘tilgan. Xulosada o‘rganilib chiqilgan tajribalarga muvofiq chiqarilgan fikrlar bayon etilgan. Foydalanilgan adabiyotlar ro‘yxatida ishni amalga oshirishda qo‘llanilgan koreys, o‘zbek va rus tillaridagi darslik va o‘quv qo‘llanmalar keltirilgan.

[1] Karimov I.A Yuksak ma'naviyat-yengilmas kuch. T. Ma'naviyat. 2008.