Immunologiya fanining tarixi, maqsad va vazifalari (Иммунология фанининг тарихи, мақсад ва вазифалари)

Immunologiya fanining tarixi, maqsad va vazifalari

Иммунология фанининг тарихи, мақсад ва вазифалари

Immunologiya – bu immunitet haqida ilm bo‘lib, organizmning antigenlar, ya’ni genetik jihatdan begona moddalar (substansiyalar)ga bo‘lgan javob reaksiyalarini genetik, molekulyar va hujayraviy darajalarda o‘rganadi.

Antigenlar genetik jihatdan yot bo‘lgan axborotni tashuvchi moddalar bo‘lib, ular organizmga kirganda, maxsus immunologik reaksiyalarni qo‘zg‘atadi. Ushbu reaksiyalarga plazmatik hujayralarning faoliyati, antitanachalar (antitetolalar) sintezi, gipersezuvchanlikning tezkor turi reaksiyalari kiradi.

Bundan tashqari, antigenlar mikrobning muayyan tipini stimullaydi va vaksinalar bilan maxsus ta’sirlanib, organizmni himoya qiluvchi mahsulotlarni hosil qiladi. Bu mahsulotlar organizmning himoya tizimini mustahkamlashga yordam beradi.

Gomeostaz – bu organizmning ichki muhitida doimiylikni saqlab qolish qobiliyatidir. Bu jarayon tirik organizmlar uchun hayotiy muhim bo‘lib, barcha fiziologik tizimlar o‘zaro uyg‘unlikda ishlashi natijasida amalga oshadi. Masalan, organizmdagi harorat, qondagi pH darajasi yoki ionlarning muvozanati o‘zgarib qolsa, organizm gomeostazni tiklash uchun turli kompensatsion mexanizmlarni ishga soladi.

…

Immun tizimining vazifalari

1. Begona moddalarni aniqlash va yo‘q qilish:
   • Antigenlar (bakteriyalar, viruslar, zamburug‘lar yoki boshqa zararli moddalar) organizmga tushganda, immun tizimi ularni aniqlaydi va ularga qarshi maxsus himoya mexanizmlarini ishga soladi.
   • Bunda antitanachalar va T-hujayralar kabi himoya komponentlari faollashadi.
2. Mutatsiyaga uchragan hujayralarni eliminatsiya qilish:
   • Organizmda ayrim hujayralar DNK zarar ko‘rishi natijasida mutatsiyaga uchrashi yoki o‘z funksiyasini buzishi mumkin. Bunday hujayralar saraton rivojlanishiga olib kelishi xavfi mavjud.
   • Immun tizimi bunday hujayralarni tanib, yo‘q qiladi, bu jarayon immunologik kuzatuv deb ataladi.
   • …

Immunologiya sohasidagi eng yirik tashkilotlardan biri bu Xalqaro immunologik jamiyatlar ittifoqi bo‘lib, u dunyo bo‘ylab 30 dan ortiq mamlakatni va 14000 dan ortiq immunolog olimlarni birlashtiradi. Ushbu tashkilot immunologiya bo‘yicha xalqaro tadqiqotlar, konferensiyalar va hamkorlik loyihalarini tashkil qiladi.

Zamonaviy immunologiya fani immun tizimining molekulyar va hujayraviy darajadagi mexanizmlarini chuqur tadqiq qilishga qaratilgan bo‘lib, uning asosiy vazifalari inson va hayvonlarning sog‘lig‘ini yaxshilash va turli kasalliklarga qarshi kurashda samarador usullarni ishlab chiqishdan iborat. 

…