Mo`g`ul davlatining tashkil topishi

Mo`g`ul davlatining tashkil topishi

Mo`g`ul davlatining tashkil topishi
 

MUNDARIJA

KIRISH……………………………………………………..……………………3

I.BOB. MO’G’ULLAR DAVLATI VA CHINGIZXON HOKIMYATINING PAYDO BO’LISHI

1.1 Davlatning shakllanishi ……………...….............………….…………………5

1.2 Chingizxon va moʻgʻul davlatining tashkil topishi.Chingizxon hokimiyatining paydo bo'lishi.....................…….......…...................................................................8

II.BOB. ISTILOCHILIK DAVRIDA HUDUDLARNING BOSIB OLINISHI

2.1 Mog’ullar davlatining O’rta Osiyoga istilochilik yurishlari ………………....12

2.2 Moʻgʻullar tomonidan bosib olingan hududlar. Mo'g'ul istilolari…………….18

XULOSA……………………...............................................…............................31

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO’YXATI……….......………….…33

KIRISH 

Mavzuning dolzarbligi. Moʻgʻullar davlati (moʻgʻ.: Монголын эзэнт гүрэн; moʻgʻ.: Их Монгол улс, Yeke Mongɣol ulus — „Buyuk moʻgʻullar davlati“) — XIII asr 1-yarmida Chingizxon va uning vorislarining istilolari natijasida vujudga kelgan va Sharqiy Yevropadan Yaponiya dengizigacha va Novgoroddan Janubi-Sharqiy Osiyogacha boʻlgan hududni oʻz ichiga olgan jahon tarixidagi eng yirik davlat.

Oʻzining gullab-yashnagan davrida u Oʻrta Osiyo, Janubiy Sibir, Sharqiy Yevropa, Yaqin Sharq, Xitoy hamda Tibetning keng hududlarini oʻz ichiga olgan.XIII asrning ikkinchi yarmida imperiyaning yemirilishi boshlandi va 1266-yilda barham topadi, har bir ulus xonlarining har biri (imperiyaning oʻzini boshqargan Xubilaydan tashqari) oʻzini mustaqil deb eʼlon qilib, chingiziylar boshchiligidagi alohida uluslar xonlari bir-birini mustaqil deb tan oldi. Buyuk Moʻgʻulistonning eng yirik boʻlaklari Yuan imperiyasi, Joʻji ulusi (Oltin Oʻrda), Hulokuiylar davlati (Elxoniylar) va Chigʻatoy ulusi edi. Yuan imperator unvonini qabul qilgan (1271) va poytaxtni Xonbaliq (hozirgi Pekin)ga oʻtkazgan Buyuk Xon Xubilay barcha uluslar ustidan hukmronlik qilishni daʼvo qildi. XIV asr boshlariga kelib imperiyaning rasmiy birligi amalda mustaqil davlatlar konfederatsiyasi shaklida tiklandi. XI-XII asrlarda mo'g'ullar ijtimoiy hayotida urug'-aymoqchilik munosabatlari kuchli bo'lib, ularning ko'pchiligi ko'chmanchi chorvachilik bilan, o'rmonda yashagan ayrim urug'lar ovchilik va baliqchilik bilan shug'ullangan. Mo'g'ullar diniy e'tiqodida shomonlik mavjud bo'lgan. Mo'g'ullarda ayniqsa olovga topinish muqaddas sanalgan. Zero, olovni mensimaslik, unga tupurish, iflos narsa tashlash yoki suv sepib o'chirish kabi hollar katta gunoh deb hisoblangan hamda buni sodir etganlar munosib jazolangan. Urug' qabilachilik munosabatlari mo'g'uljamiyatining asosini tashkil etadi. Oila ijtimoiy birlik bo'lib, bir necha oila aymanlar (urug'lar)ni hosil qilgan. Bir necha aymanlar birlashuvidan ovullar (urug'lar birlashmasi), ovullar birikuvidan o'rdalar (qabilalar), o'rdalar qo'shiluvidan esa uluslar (elatlar) tarkib topgan. Mulkiy tabaqalanish natijasida hayotning o'zi ularni harbiy ittifoqlariga birlashishni majbur qiladi. Bu qabila sekin-asta kuchayib borib, 1135-1139-yillari Xitoyga bir qancha yurishlar qilishadi. Hatto Xitoy imperatorlari 1147-yili mo'g'ullar bilan ittifoq tuzishga majbur bo'lishadi.

XII asr o'rtalariga kelib Baykal ko'li atrofida yashovchi turkiy va tungus-manjur qabilalarining ko'pchiligi mo'g'ullar rahnamosi Esugay Bahodir ta'siriga o'ta boshlaydi. Lekin unga qarshi turgan tatar, markit qabilalarini bo'ysundirish oson bo'lmaydi. Esugayni tatarlar ziyofat paytida xiyonotkorona o'ldirishgandan so'ng, uning o'g'li Temuchinning ta'siri mo'g'ullar ichida ko'tarila boshlaydi[1].

Moʻgʻullar davlatining tashkil topishiva rivojlanishi haqidagi ma’lumotlar yozilganligini bilishimiz mumkin. 

Kurs ishining maqsadi va vazifalari: Ushbu kurs ishimni ko’zlangan maqsad Moʻgʻullar davlatining tashkil topishi va rivojlanishi haqidagi ma’lumotlarni o’rganish va bu ma’lumotlarni talabalarga yetkazish. 

Kurs ishining tuzilishi. Ushbu kurs ishi kirish,asosiy qism,xulosa va foydalanilgan adabiyotlar qismlaridan iborat. 2 ta bob va 4 ta reja orqali mavzu yoritib berilgan.

[1] Qorakorum • Buyuk rus ensiklopediyasi - elektron versiya.” bigenc.ru. Qaraldi: 26-Noyabr 2021-yil.