Buyuk Britaniya yangi davrda tarixiy rivojlanishning asosiy voqealari va jarayonlari.

Buyuk Britaniya yangi davrda tarixiy rivojlanishning asosiy voqealari va jarayonlari.

Xulosa

1839-yil boshida Londonda chartistlar syezdi - Milliy konvent chaqirildi. Unda xalq xarliyasining parlamentda qabul qilinishiga erishish uchun olib boriladigan kurash usullari muhokama qilindi. Konventda U.Lovett tarafdorlari kopchilik bo`lib, ular kurashning zo`rlik, ya`ni kuch ishlatish usullarini rad etib, tinch vositalar yoki "ruhiy kuch" bilan kurashish lozimiigini talab qildilar. Kurashning "ruhiy kuch" usuli tarafdorlari may da burjuaziya kayfiyatini aks ettirgan edi. T. Atvud boshchiligidagi burjua-liberalchilar ham ushbu kurash usulini yoqladilar. Yirik sanoal korxonalarining ishchilari esa, kurashning inqilobiy, zo`rlik, ya`ni, jismoniy kuch ishlatish usulini talab qildilar. Bu kurash tarafdorlarini Julian Garni boshqardi. O`Brayen ham ushbu oqimning mashhur vakillaridan bo`lib, u xalq ommasi qashshoqligining bosh sababi sifatida lenlordlarning katta-katta yer mulklariga ega ekanligi, deb bildi. U hallo yer mulklariga merosxo`rlik huquqini bekor qilib, erlarni davlal ixliyoriga o`tkazishni taklif qildi. Uning fikricha davlat bunday yerlarni ma1 turn to`lovlar evaziga ijarachilarga berishi shart bo`lib, ijarachilardan olinadigan summani davlat mehnat qobiliyatini yo`qotganlarga yordam, sanoatchilarga csa kredit-ssuda sifatida berishni ma`lum qiladi. O`Breyen mayda burjuaziya manfaatim himoya qilgan, chunki u zavod va fabrikalarni davlat ixtiyoriga o`tkazish haqida hech so`z demaydi. 40-yillardan boshlab O`Breyen chartist laming zo`rlik usullari bilan kurashishiga qarshi chiqadi.Jismoniy kuch ishlatish tarafdorlari dan bo`lgan O`Konnor, 1837-yildan "Shimol yulduzi" nomli gazeta nashr qila boshladi. Keyinchalik bu gazeta chartistlarning bosh matbuol organiga aylandi.XIX asr 40-yillaming boshida chartistlar harakatining yangidan kotarilish davri boshlandi. 1840-yil iyulida chartistlarning "Milliy assotsiyatsiyasi" tashkil qilindi. U saylanuvchi ijroiya komitetiga va joylarda o`zining 400ga yaqin bo`limlariga cga cdi. Milliy assotsiyatsiyada "jismoniy kush" ishlatish tarafdorlari ko`pchilikni tashkil qiladi. Shuning uchun isshchilaming London assotsiyatsiyasi va mayda burjua padikallari chartistlardan uzoqlasha boshladi. Chartistlar harakati Angliyada xalq norozilik harakatining yangi bir ko`rinishi bo`lib, bu harakatni hukumatning ichki ijtimoiy-iqtisodiy siyosati va mamlakatni sanoat ishlab chiqarishiga o`tishiga munosabati kabi holatlarni yuzaga kellirdi. Shuningdck, chartizm hukumatning ichki siyosatiga va siyosiy tafakkuriga katta ta`sir qilgan ishchilar haralati sifalida ahamiyatlidir. Chartistlar harakali natijasida 30-yillarning oxirlaridan sanoat burjuaziuasi va lendlordlar o`rtasida g`alla haqidagi qonun borasida kurash keskinlashdi. Sanoatchilar proteksionizm o`rniga erkin savdo (fritred)ga o`tishni talab qilayotgan edilar. Chunki Angtiya endi sanoat, savdo va mustamlakalar bo`yicha dunyodagi eng qudratli davlat bolib. u bilan raqobat qila oladigan xavfli raqib yo`q edi. 

1846-yil g`alla to`g`risidagi qonun, keyinroq boshqa soliq va to`lovlar ham bekor qilindi. Angliya fritred tizimiga o`tdi. Erkin savdo ingliz sanoat burjuaziyasi uchun yangi bozorlarni egallash imkoniyatini berdi. Chartistlar harakati hukmron doiralarni bir qator islohotlar o`tkazishga va ishchilarga yon berishga majbur qildi. Parlament 1847-yilda 10 soatlik ish kuni haqida qonun qabul qildi. Chartistlar harakatini inqirozga yuz tutishining bir qancha sabablari mavjud. XIX asrning 50--yillariga kelib ingiliz sanoati va savdosining ancha davomli yuksalish davrining boshlanishi bilan ishsizlar soni tez qisqardi. Savdo va sanoat rivojidan juda katta foyda olgan ingiliz burjuaziyasi foydaning ma`lum bir qismini malakali ishchilarning moddiy ahvolini yaxshilashga sarflab, ishchilar orasida bo`linishni yuzaga keltirdi. Angliyadan mustamlakalarga ayniqsa, Kaliforniyadagi oltin konlarining ochilishi bilan AQSHga ishchilarning ommaviy emigratsiyasning kuchayishi ham 50--yillarda chartistlar harakatining tushkunlikka ychrashiga sabab bo`ldi.Bu hoi va bo`lib o`tgan iqtisodiy inqirozlar, narx-navo, eksport va ish haqini tushib ketishiga olib keldi. Inqiroz chartistlar harakatini yangidan ko`tarilishiga sabab bo`ldi. 1842 -yil may oyida chartistlar parlamentga 3 mln. SOOming kishi imzolagan xalq xartiyasi to`g`risidagi 2-iltimosnomani taqdim etdilar. Bu iltimosnomaga ham asosan oldingi iltimosnomadagi 6 ta talab kiritildi. Ammo, undan farqli ravishda kcyingi iltimosnoma ijtimoiy tengsizlikka, ish haqining pastligiga qaliy qarshi chiqib, kambag`allar to`g`risidagi qonunni bekor qilishni talab qildi. Biroq, parlament 2-iltimosnomani ham qabul qilmadi. 
40-yillarning o`rtalarida chartistlar harakati yangidan jonlandi. 1845-yil "Chartistlarning agrar jamiyati" tuzildi. Uning asosiy maqsadi yer islohotini o`tkazish edi. Yer islo`hoti lendlordlarga tegishli yerlarni davtat tomonidan sotib olinishini va bu ycrlarni ishchilarga mayda yer mulklari siiatida berilishini ko`zda tutgan edi. Ammo, bu rejalarning hayoliy ekanligi, qolaversa. 1848 --yilda jamiyatning moliyaviv bankrotga uchrashi natijasida ushbu jamiyatning ishchilar orasidagi ta`siri tushib ketdi. 1847-yil Angliyada eng kuchli savdo-sanoat inqirozi yuz berdi. Angliyaning sanoati rivojlangan rayonlaridan biri bo`lgan Lankashirdagi fabrikalarning aksaiyati butunlay to`xtatildi. 1848-yil boshlarida mamlakatdagi ishsizlar soni 4 mln.ga yaqin edi.1847-yilgi inqiroz va 1848-yildagi inqilob yana chartistlar harakalini kuchayishiga sabab bo`ldi. 1848-yil aprelida chartistlarning Milliy konventi ochildi. U parlamentga 3-iltimosnomani berishga qaror qildi. lltimosnomani parlamentga berish uchun 10 aprelda Londonda ommaviy xalq namoyishini uyushtirish rejalashtirildi. Biroq, bundan xabar topgan hukumal tezda poytaxtga ko`p sonli qo`shin kiritib ommaviy namoyishga yo`l qo`ymadi. Chartistlarning maqsadi amalga oshmadi. 1848-yil yozida parlament 3-iltimosnomani ham rad etdi. Chartistlarga qarshi ta`qib va qatag`onlar bu harakatning susayishiga olib keldi.

jahon_tarix

jahon_tarixi_kurs_ishi

kurs_ishi_tarix

mustaqil_ishi_tarix

jahon_tarix_kurs_ishi

mustaqil_ish_tarix

tarix_slayd

tarix_kurs_ishi

jahon_tarixi

#jaxon_tarixi

#tarixiy_shaharlar

buyuk_britaniya

xalqaro_munosabatlar_va_diplomatiya_tarixi