“Avesto”da ta’lim-tarbiyaga oid fikrlar

«Avesto»da ta’lim-tarbiyaga oid fikrlar («Авесто»да таълим-тарбияга оид фикрлар)

Reja:

1. Kirish, «Avesto» haqida.
2. «Avesto» tarixiy qo‘lyozma asar sifatida.
3. «Avesto»da ta’lim va tarbiyaga oid qarashlar.
4. «Avesto»ning bugungi hayotga ta’siri.
5. Xulosa

«Avesto» qadimgi O‘rta Osiyo xalqlarining tarixi, madaniyati va dunyoqarashini o‘rganishda alohida ahamiyatga ega. Ushbu asar faqat diniy e’tiqodlar va xalqlarning o‘zaro aloqalarigina emas, balki ularning kundalik turmush tarzi, urf-odatlari va marosimlarini ham o‘z ichiga oladi. Ayniqsa, tarix, falsafa, dinshunoslik, manbashunoslik, geografiya, etnografiya kabi fanlarning rivojlanishida «Avesto» asosiy manba sifatida xizmat qilgan.

Asar zardushtiylik dini bilan chambarchas bog‘liq bo‘lib, unda bayon etilgan g‘oyalar Zardusht ta’limoti bilan uzviy aloqadordir. Olimlar zardushtiylikning rivojlanish bosqichlarini uchta asosiy davrga ajratib o‘rganadilar. Ularning birinchisi, miloddan avvalgi uch ming yillikka mansub bo‘lib, ilohlarga bag‘ishlangan madhu sanolar – yashtlar qismidir. Ushbu davrda qabila-urug‘chilik tuzumiga xos ko‘p xudolik e’tiqodlari tasvirlangan. Ikkinchi qism esa gatlar deb atalib, mazmuni bo‘yicha yanada rivojlangan falsafiy va diniy qarashlarni o‘z ichiga oladi.
…
Bugungi kunda «Avesto»ning ayrim qo‘lyozmalari dunyoning turli kutubxonalari va ilmiy markazlarida saqlanmoqda. Shulardan biri Rossiya Federasiyasining Sankt-Peterburg shahrida joylashgan Saltikov-Shchedrin nomidagi Davlat kutubxonasining Sharq qo‘lyozmalari bo‘limida mavjud. Bu qo‘lyozma «Avesto»ning saqlanib qolgan nodir nusxalari orasida alohida o‘rin tutadi.
…
Zardushtiylik dini g‘oyalari to‘g‘rilik, adolat, axloqiy poklik va tabiatga hurmat kabi tamoyillarga asoslangan. Bu ta’limotning asosiy mohiyati insoniyatni to‘g‘ri yo‘lga boshlash va jamiyatda axloqiy me’yorlarni qaror toptirishga qaratilgandir. Ushbu din afsonalarida gunoh va uning jazosi, poklikning mohiyati chuqur ta’riflanadi. Olov, suv, yer, chorva, daraxt va o‘simliklar muqaddas deb e’lon qilinadi va ulug‘lanadi. Shu bilan birga, jamiyatdagi turli ijtimoiy qatlamlar, xususan, kohinlar, harbiylar, dehqonlar va chorvadorlar hurmat qilinadi.
…
«Avesto»da aks etgan fikrlar va g‘oyalar insonning ijtimoiy va shaxsiy hayotining barcha jabhalarini o‘rgatib, nafaqat o‘z davrida, balki bugungi kunda ham dolzarb bo‘lib qolgan. Asar ta’lim va tarbiya sohasida ham katta ahamiyatga ega bo‘lib, talabalarning ma’naviy sifatlarini rivojlantirishda xizmat qiladi. «Avesto» o‘zining ijtimoiy, falsafiy, madaniy va pedagogik qiymati bilan nafaqat diniy manba, balki ilm-fan, tarbiya va jamiyat uchun muhim yodgorlik sifatida tarixga kirgan.
…
«Avesto» asari insonning barkamol bo‘lib yetishishida uning so‘zi, fikri va ishi ezgu bo‘lishi va ezgulikning tantanasi uchun xizmat qilishiga katta e’tibor qaratadi. Ushbu axloqiy uchlik g‘oyasi, eng qadimgi davrlardan boshlab, kishilik jamiyatining taraqqiyotining keyingi bosqichlarida yaratilgan barcha ma’rifiy asarlarning mazmuni shakllanishining asosiy tamoyili bo‘lgan. «Avesto»da insonning ma’naviy va moddiy jihatdan kamol topishi uchun zarur bo‘lgan talablar ifodalangan bo‘lib, bu talablar hayot kodeksi sifatida nafaqat Sharq, balki G‘arb xalqlarining ham muhim ma’naviy merosiga aylangan. Asarda ifoda etilgan masalalar ijtimoiy hayotning barcha jabhalarini qamrab olgan va Zardusht g‘oyalarining nazariy va amaliy ahamiyatini oshirib, bugungi kunda ham uning qimmati yuqori bo‘lishiga sabab bo‘lgan.
…
Xulosa
«Avesto»da ta’lim va tarbiya jarayonida yuqori axloqiy qadriyatlar, bilimga bo‘lgan muhabbat va jismoniy kamolotga intilish ta’kidlanadi. Bu asar o‘z zamonasi uchun ilmiy va axloqiy nuqtai nazardan juda katta ahamiyatga ega bo‘lib, yoshlarni yaxshilik va ezgulik sari yetaklaydigan, adolat va haqiqiy baxtga erishish yo‘lida ma’naviy yuksalishni ta’minlashga mo‘ljallangan. Shunday qilib, «Avesto» nafaqat diniy asar, balki ta’lim-tarbiyaning eng muhim me’yorlari va asoslarini belgilab bergan muhim ma’naviy va ilmiy yodgorlikdir.