Ишлаб чиқариш жараёнлари ва машина-трактор агрегатларини умумий таснифи

Ишлаб чиқариш жараёнлари ва машина-трактор агрегатларини умумий таснифи 

Режа:1. Қишлоқ хўжалиги ишлаб чиқариш жараёнлари, асосий

               тушунчалар ва тарифлар;

   2. Ишлаб чиқариш жараёнининг таркиби;

   3. Машина-трактор агрегатлари, уларни таснифи ва хоссалари

2.1. Қишлоқ хўжалиги ишлаб чиқариш жараёнлари турлари, 

асосий тушунчалар ва таърифлар 

Қишлоқ хўжалиги соҳасида ишлайдиган ҳар бир мутахассис  етиштириладиган маҳсулотларини ишлаб чиқаришда қўлланиладиган технология, технологик жараён, ишлаб чиқариш жараёни ва бажариладиган ишлар  тўғрисида аниқ тушунчаларга эга бўлиш керак.

Технология – бу  белгиланган сифатдаги маҳсулотни олиш учун амалга ошириладиган биологик, кимёвий, физик ва агротехник жараёнлар йиғиндисидир.

Масалан: Пахта хом–ашёсини етиштириш технологиясини амалга оширишда далани ҳайдаш, минерал ва маҳаллий ўғитлар солиш, тупроққа экишдан олдин ва қатор орасига ишлов бериш, зараркунандаларга қарши курашиш, пахтани териб олиш ва бошқалар, жами 80 тадан ортиқ ишлаб чиқариш ишларини амалга ошириш керак бўлади.

Технологик жараён – бу меҳнат предметига (тупроқ, дон, пахта ва ҳ.) йўналтирилган таъсирлар жамланмаси бўлиб, унинг натижасида ишлов берилаётган материалнинг хоссаси, жойлашиши, ҳолати ўзгаради.

Масалан: Ер ҳайдаш жараёнида унинг зичлиги, намликни сақлаш қобиляти, донадорлиги, устки қисмини пастига аждарилиши ва бошқа хоссалари ўзгаради.

Ишлаб чиқариш жараёни  деб талаб этилган сифатга жавоб берадиган маҳсулот олиш мақсадида машина ва механизмлар томонидан белгиланган режимда (тезлик, меъёр ва сифатда) ва агротехник муддатда кетма-кет ва ўзаро боғланган ҳолда  бажариладиган ишлар йиғиндисига айтилади.

Ишлаб чиқариш иши – бу техника воситаларини ишлов бериш предметига таъсирини англатади.

Бажариладиганишлар қуйидаги турларга бўлинади: асосий (ер ҳайдаш, тирмалаш, молалаш, уруғ экишва ҳ.), транспорт (уруғ, ўғит, кимёвий препаратлар етказиб бериш ва ҳ.) ва ёрдамчи (агрегат ва далани ишга тайёрлаш) ишлар киради.

Ишлаб чиқариш жараёнлари турлари. Сарфланадиган энергия турига ва фойдаланадиган воситаларнинг техник даражасига қараб: механизациялаштирилмаган (ғўзани ягана қилиш, бегона ўтдан тозалаш ва ҳ.); механизациялаштирилган (ер ҳайдаш, экиш, қатор орасига ишлов бериш ва ҳ.); электрлаштирилган (дон тозалаш, насос билан сув чиқариш, ифлосланган пахтани тозалаш ва ҳ.); автоматлаштирилган (қишлоқ хўжалиги махсулотларини қайта ишлаш, иссиқхонада температура ва намликни сақлаш ва ҳ.)     турларга бўлинади.

Харакатланганлик даражасига қараб- кўчиб юриш ва муқим ҳолатда амалга ошириладиган жараёнларга бўлинади. 

                         а)                                                               б)

2-расм. Харакатланганлик даражасига қараб амалга ошириладиган жараёнлар: а –кўчиб юриш ҳолатида; б- муқим ҳолатда.

Кўчиб юриш ҳолатида амалга ошириладиган жараёнларда (2а-расм) ишлов бериладиган предмет (ер, экилган экин, етиштирилган ҳосил ва бошқалар) кўзғалмайди, балки ишлов бериш воситаси кўчиб харакатланади.

 Муқим бажариладиган жараёнларда (2б-расм) эса ишлов бериш воситаси қўзғалмас ҳолатда ўрнатилиб,  ишлов бериш предмети  (насосда сув чиқариш, донни тозалаш, ем-хашакни майдалаш ва ҳ.) эса унга узатилади.

2.2. Ишлаб чиқариш жараёнининг таркиби