Ma’naviy ehtiyoj va uni shakllantirish subyektlari (Маънавий эҳтиёж ва уни шакллантириш субъектлари)

Reja:

Kirish.

1. Inson maʼnaviyati va ehtiyojlarning shakllanishi.

2. Maʼnaviy ehtiyojni shakllantirishning jamiyatning o‘rni va ahamiyati.

3. Sogʻlom maʼnaviy ehtiyojni shakllantirishning asosiy tamoyillari.

4. Barkamol avlod tarbiyasida maʼnaviy ehtiyojlarning ahmiyati.

Xulosa

Inson qalbining sofligi azal-azaldan eng oliy qadriyat sifatida e’tirof etib kelingan. Buyuk mutafakkirlarimiz jismoniy oʻlimdan emas, balki qalb yarasidan, axloqiy qashshoqlanishdan va oʻzlikni anglay olmaslikdan qoʻrqishgan. Ularning fikricha, insonning haqiqiy hayoti qalbning tozaligi va ma’naviy kamoloti bilan o‘lchanadi. Shu ma’noda, yunon faylasufi Suqrotning mashhur “Oʻzingni angla” degan hikmati inson oʻz mohiyatini tanib, qalbini boyitishi kerakligini eslatadi. 

Nemis faylasufi Immanuel Kant esa shunday degan edi: “Agar barcha odamlar ezgulikni oʻzlariga maqsad qilib olganlarida, burch tushunchasiga ehtiyoj qolmas edi, chunki hech kim yovuzlik tomon qadam bosmas edi”. Ushbu fikr ezgulikning insoniy hayotda qanchalik muhim oʻrin tutishini chuqur aks ettiradi. 

Haqiqatan ham, inson qalbini nurga, yaxshilik va ezgulikka toʻldiruvchi, uni yomon illatlardan himoya qiluvchi eng kuchli qurol – bu sogʻlom maʼnaviy ehtiyojdir. Bu ehtiyojni shakllantirish esa atrofdagi mavjud holatni tahlil qilish va unga toʻgʻri yondashish koʻnikmasini talab qiladi. Chunki faqat o‘z ma’naviy dunyosini anglagan va uni boyita olgan inson jamiyat uchun foydali shaxs boʻlishga qodir. 

Shunday ekan, qalbni ezgulikka oshno qilish, insoniy fazilatlarni tarbiyalash va sogʻlom ehtiyojlarni rivojlantirish har birimizning muqaddas burchimizdir.

…

Insoniyat tarixining barcha davrlarida mehnat – tabiat va jamiyat hayotini oʻzgartiruvchi asosiy kuch sifatida namoyon bo‘lgan. U nafaqat insonning shakllanishi va progressiv rivojlanishi uchun muhim omil, balki inson hayot faoliyatining markazi va kishilar o‘rtasidagi ijtimoiy munosabatlarni tashkil qilishning eng muhim negizi bo‘lib kelgan.

O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyev taʼkidlaganidek: “Inson manfaatlarini taʼminlash uchun esa, avvalo, odamlar bilan, xalq bilan muloqot qilish, ularning dardu tashvishlari, orzu-niyatlari, hayotiy muammo va ehtiyojlarini yaxshi bilish kerak.” Ushbu fikr inson manfaatlarini amalda taʼminlash yo‘lida muloqot va anglashning o‘rni naqadar muhim ekanini ko‘rsatadi.

Mazkur vazifalarni muvaffaqiyatli amalga oshirishda inson manfaatlari va ehtiyojlarini qondirishga birinchi darajali eʼtibor qaratish zarur. Chunki faqat ehtiyojlari qondirilgan va manfaatlari himoya qilingan shaxs jamiyat taraqqiyotiga hissa qo‘sha oladi. Bu jarayon, o‘z navbatida, jamiyatda ijtimoiy barqarorlikni taʼminlash va insonlarning turmush farovonligini oshirish uchun mustahkam poydevor yaratadi.

…

Yoshlarning sogʻlom maʼnaviy ehtiyojlarini shakllantirish jarayoni faqat oila va taʼlim muassasalari bilan cheklanib qolmasligi, balki jamiyatning barcha bo‘g‘inlarida ijobiy shaxsiy namuna ko‘rsatadigan muhit yaratishga qaratilishi lozim. Zero, yoshlarning maʼnaviy kamoloti kelajakda jamiyatning barqarorligi va taraqqiyoti garovidir.

Barkamol avlod tarbiyasida yoshlarning maʼnaviy ehtiyojlarini shakllantirish alohida ahamiyat kasb etadi. Ehtiyojlar tiriklik belgisi boʻlsa, maʼnaviy ehtiyojlar insonning ijtimoiyligi va insoniyligi belgisidir. “Maʼnaviyat” soʻzi arabchada “ruh”, “ong”, “idrok” maʼnolarini anglatadi, bu esa maʼnaviyatning faqat insonga xos xususiyat ekanligini taʼkidlaydi.

…

Taʼlimning samaradorligini oshirish uchun, taʼlim mazmuni, darsliklar va o‘quv-uslubiy qo‘llanmalarning zamonaviy talablar asosida tuzilishi, ularning davr talabiga mos bo‘lishi zarur. O‘quv dasturlari, metodik qo‘llanmalar va maʼrifiy manbalar taʼlimning yangi talablariga javob beradigan tarzda ishlab chiqilishi kerak. Bu o‘quv jarayonini yanada samarali qiladi va talabalar uchun qulay sharoit yaratadi.

Umuman olganda, maʼnaviy qadriyatlarni shakllantirish jarayoni taʼlim va tarbiyaning birligida olib borilishi kerak. Bu esa jamiyatda maʼnaviyati boy, ijtimoiy jihatdan faol va bilimli shaxslarni tarbiyalashga yordam beradi. Barcha bu omillarni hisobga olish, tarbiya jarayonining samarali va uyg‘un tarzda tashkil etilishiga xizmat qiladi. Maʼnaviy qadriyatlarni shakllantirishning samarali usullari va metodlari talabalarning butun dunyoqarashini rivojlantiradi va kelajakda jamiyatda to‘g‘ri va maʼnaviy qadriyatlarni hurmat qiladigan shaxslarning shakllanishiga yordam beradi.