Sharq mutafakkirlari ta’limotlarida mehnat faoliyati va ijtimoiy-iqtisodiy munosabatlarning o‘rni

Mehnatga oid munosabatlarning o‘rganilishi, tadqiq etilishi hamda alohida fan sifatida shakllanishida Sharq tafakkur va ta’limotining hissasi beqiyosdir. Chunki yozma manbalarda va hayotiy muomalada mehnat munosabatlarining ilk paydo bo‘lishini aynan Sharq madaniyati yodgorliklari hamda mutafakkirlarining asarlari bilan bevosita bog‘lash mumkin. Eng qadimiy hisoblangan va islom dini kirib kelguncha Osiyo, xususan, 0 ‘rta Osiyo hududida keng tarqalgan Zardushtiylik dini ta’limotida inson hamda uning mehnatiga alohida urg‘u berilgan. Ushbu dinning muqaddas kitobi sanalgan va o‘zining 2700 yillik tarixiga ega «Avesto»da mehnatga oid munosabatlarning ilk talqini o‘ziga xos tarzda ifoda etilgan. Mazkur kitobda aholining chorvachilik va dehqonchilik bilan shug‘ullanishi hamda xo‘jalik yuritish masalalari ham yoritilib, unga ko‘ra, qashshoqlikni yo‘qotish yoki unga yo’l qo‘ymaslik uchun dehqonchilik va chorvachilikni rivojlantirish, yangi yerlar ochish bo‘yicha faol siyosat olib borish kerakligi uqtiriladi. Shuningdek, agar inson yemi tashlab qo‘ysa, unga qaramasa (mehnat qilmasa), gadoga aylanadi, deya ta’kidlanadi. Bu kabi qarashlami, qiyosan, zamonaviy fan va ijtimoiy-iqtisodiy hayotimizda keng iste’molda bo‘lgan «ish bilan bandlik» atamasi shakllanishining ilk ko‘rinishi, deya izohlash mumkin.