O'ZBEK TILIDA FE'L YASALISHI ("MALIKAI AYYOR" DOSTONI MISOLIDA

Har bir xalqning madaniyati va ma'naviyatining tub asosida milliy til turishi isbob talab etmaydigan haqiqatdir. Yurtimizning Birinchi Prezidenti I.A.Karimov so’zlari bilan aytganla, “Jamiki ezgu fazilatlar inson qalbiga, avvalo, ona allasi, ona tilining betakror jazibasi bilan singari. Ona tili - bu millatning ruhidir”. Shu nuqtayi nazardan aytadigan bo’lsak, tilimizning nozik ma'no ifodalarini bilish va nutq jarayonida til imkoniyatlaridan to’laqonli foydalanish uchun til hodisalari tabiati, umumiy, xususiy jihatlari haqida har bir kishida, ya’ni shu tildan foydalanuvchilarda tilimiz keng imkoniyatlari to’g’risida ozmi-ko’pmi ma'lumot bo’lishi lozim. 

Feʼl — harakat bildiruvchi soʻzlar turkumi va shu turkumga oid har bir soʻz. Grammatikada "harakat" soʻzi keng tushunchali boʻlib, nafaqat harakatni, balki holat yoki hodisani ham bildiradi, mas: yugurmoq, sakramoq, yigʻlamoq, uxlamoq, oʻylamoq, sevmoq, tinchimoq, qurimoq

Feʼllar lugʻaviy maʼnoga ega yoki ega emasligiga koʻra 2 turga boʻlinadi: mustaqil Feʼllar, yordamchi Feʼllar. Mustaqil Feʼllar, xuddi boshqa mustaqil soʻz turkumlariga oid soʻzlar kabi, lugʻaviy maʼnoga ega boʻladi, gapning mustaqil boʻlagi vazifasida kela oladi va h.k. (qarang Soʻz turkumlari). Yordamchi Feʼllar lugʻaviy maʼnoga ega boʻlmaydi. Ular turli yordamchi vazifalarda kelib, turli qoʻshimcha maʼnolar ifodalash uchun xizmat qiladi. Yordamchi Feʼllar oʻz vazifasiga koʻra 3 asosiy turga boʻlinadi: 1) feʼl yasash uchun xizmat qiluvchi yordamchi feʼllar: qil, et, ayla, boʻl (qabul qilmoq, taklif etmoq, tamom boʻlmoq kabi); 2) feʼlning analitik shaklini yasash uchun xizmat qiluvchi yordamchi feʼllar (bular, odatda, "koʻmakchi feʼllar" deb yuritiladi). Feʼlning bunday shakllari turli grammatik, modal va boshqa maʼnolarni ifodalaydi: oʻqib boʻldi, koʻrib qoldi, qoʻrqib ketdi va boshqa; 3) bogʻlama vazifasini bajaruvchi yordamchi feʼllar. Masalan, qil, boʻl: sportchi boʻlmoq, oʻqituvchi boʻlmoq.

Hozirgi oʻzbek tilida yordamchi feʼllardan farklanuvchi "toʻliqsiz feʼl" (lugʻaviy maʼnosini tamomila yoʻqotgan, hozirgi oʻzbek tilida maʼlum bir grammatik maʼno va vazifalarda qoʻllanuvchi Feʼl)ning edi, ekan, emish, esa shakllari ham qoʻllanadi.

MavzuningdolzarbligiO’zbekiston istiqlolga erishishi bilan bozor iqtisodiyotiga asoslangan demokratik huquqiy davlat va ochiq fuqarolik jamiyatini qurish yo’lini tanlaganligi sababli, yangi ijtimoiy-iqtisodiy munosabatlar barcha sohalar qatorida ta’lim tizimi oldiga ham mazmun-mohiyati jihatidan butkul yangı vazifalarni qo’ydi. Bu vazifalarning amalga oshirilishi ta’lim tizimining muntazam takomillashtirib borilishini va shu orqali yosh avlodni ilm-fan asosları bilan chuqur qurollantirishni taqozo etadiı Zero, ilm olish yo’lidagi izlanish insonning e’tiqodi va dunyoqarashini shakllantiradı, ma’naviy-axloqiy kamolot sari etaklaydi

"Kadrlartayyorlashmilliy dasturi"ning qabul qilinishi, muhtaram Prezidentimiz Islom Abdug’anievich Karimov tomonidan taklif etilgan uzluksiz ta’limning tamomila yangi tızımı, Kadrlar tayyorlash Milliy modelining yaratilishi O’zbekistonning xalqaro talablardağı zamonaviy taraqqiyotini ta’minlay oladigan dadıl, mustaqil, ijodiy tafakkurli, malakalı, bılımlı mutaxassis, ayni paytda shaxsy insoniy sifatlan shakllangan barkamol kadrlarni tayyorlash maqsadını ko’zlaydi Kadrlar tayyorlash milliy modelining tarkibiy qisma bo’lgan, uzlukız ta’lim hamiga kantiga la mang yang tum - o’rta maxsus, kasb-hunar talim turning. UZ jony etilishu oliy ta’lim tizami oldiga bır qancha Lazafalarni qo’ydi Respublikamız Prezidenti Islom Karimov ham "Dasturni tadbiq etishning uchinchi murakkab tomoni maxsus bilim yurtlarıda dars bensliga yaroqlı o’qituvchilami tayyorlash masalasıdır". benlishini ta’kidlagan deb bu masalaga alohida e’tibor

"Kadrlartayyorlashmilky dasturi"ni qabul qilinishiga qadar, o’rta maxsus, kasb-hunar va oliy ta’lim muassasalarida bo’lajak mutaxassislarda kasbiy bilim hamda ko’nikmalarni shakllantirish asosiy maqsad qilib qo’yilgan bo’lsa, Doendalikda, unay, alimlarga arodan mammolar echimini topish zulota, uz chiqarish, tashkiliy, shuningdek, bevosita ishlab chiqarish jarayonlarida ishtirok ehshga qodir mutaxassislami tayyorlash vazifalan ko’zda tutiladi.

Hozirgikunda ka to hurar la lim hamda ko’pgina o’quv muassasalarid maxsus fanlamı o’qitadigan malakali pedagog kadrlarga talab juda kattadir Bunday pedagoglarni tayyorlashda, ularm kasbiy shakllantinshda maxsus fanlarning o’quv-uslubiy majmuasam yaratish, o’qitishning yang metod va shakllanı tadbiq etish zarur Shuningdek, o’qituvchulaming kasbiy mahoratırı shakllantirish hamda oliy o’quv yurtida ta’lim olishi mobaynida unu karbiy va shaxay nvojlanishirish shakl va metodlarıni rivojlantirish muammosi alohida dolzarblik kasb etadi

Kurs ishining maqsadi. boshlang’ich sinf ona tili darslarida fel so’z turkumini o’rgatishning usullarini ishlab chiqish, uni amaliyotda qo’llashdan iborat. Matnlar yordamida o’quvchilarni so’z turkumlari bo’yicha tahlilga o’rgatish

Kurs ishining vazifalari:

1. Boshlag’ich sinf o’quvchilariga ona tili darslarıda fe’l so’z turkumini o’rgatish malakalarini shakllantirish-pedagogik muammo ekanligını nazariy jihatdan asoslash, 

2. O’quvchilarning og’zaki va yozma savodxonligini oshirish uchun zarur bolgan pedagogik shart-sharoitlarni aniqlash,

3. O’quvchilarga dars jarayonlarida fe’l so’z turkumini o’rgatishni ta’minlaydigan shakl va metodlami ishlab chiqish, ilmiy asoslash va tajribada tekshirish

Kurs ishining ob’ekti: afatida boshlang’ich sinf ona tili darslarida o’rgatiladigan fe’l so’z turkumını tanlab oldik,

Kurs ishining predmeti: boshlang’ich sinf ona tili darslarıda fe’l so’z turkumim zamonaviy pedagogik texnologiyalar yorlarmıda o’rgatish, shuning barobanda o’quvchilamı ona tili darslanga bo’lgan qızıqishlarını oshirishdan iborat deb belgıladık.

Kurs ishining tuzilishi: kurs ishi -kirish, ikki bob, to’rtta reja, xulosa va foydalanilgan adabiyotlar ro’yxatidan tashkil topgan.