Bolalar o`smirlar sport maktablari o`quv mashg`ulotlari

Bolalar o`smirlar sport maktablari o`quv mashg`ulotlari 

MUNDARIJA

R E J A

I.KIRISH…………………………………………………………………….........3

II. ASOSIY QISM

1. Bolalar-o‘smirlar sport maktablarining maqsad va vazifalari ………………..…..6

2. Jismoniy tarbiya va sport mashg‘ulotlarini tashkil etish tamoyillari……………15

3. Sport maktablarida mashg‘ulot turlarini rejalashtirish va tashkil etish……….....21

III. XULOSA………………………………………………………………..…....26

IV. FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR………………………....................29

KIRISH

Bolalar-o‘smirlar sport maktablari yosh avlodning jismoniy va ruhiy rivojlanishini ta’minlash, sportga bo‘lgan qiziqishni oshirish hamda kelajak professional sportchilarni tayyorlash uchun muhim muassasalardan biri hisoblanadi. Ushbu maktablarda olib boriladigan o‘quv mashg‘ulotlari nafaqat bolalarning jismoniy holatini yaxshilash, balki ularning intizomi, iroda kuchi va jamoaviy ishlash qobiliyatlarini rivojlantirishga ham xizmat qiladi.

Bolalar-o‘smirlar sport maktablarida o‘quv mashg‘ulotlari maxsus ishlab chiqilgan dasturlar asosida amalga oshiriladi. Ushbu dasturlar yosh guruhlari, sport turlarining xususiyatlari va individual yondashuv tamoyillariga asoslangan holda tashkil etiladi. Mashg‘ulot jarayonida sportchilarning jismoniy tayyorgarligi, texnik va taktik ko‘nikmalari, psixologik holati va sog‘lig‘i alohida e’tiborga olinadi.

Mazkur ishda bolalar-o‘smirlar sport maktablarida o‘quv mashg‘ulotlarini tashkil etishning uslubiy asoslari, mashg‘ulot jarayonining samaradorligini oshirish yo‘llari va sportchilarning jismoniy tayyorgarligini shakllantirishga qaratilgan ilg‘or metodlar tahlil qilinadi. Shuningdek, sport maktablari faoliyatining zamonaviy tendensiyalari, innovatsion yondashuvlar va ularning yosh sportchilarga ta’siri ham yoritiladi.

Bolalar-o‘smirlar sport maktablari yosh avlodning jismoniy tarbiyasini rivojlantirish va sog‘lom turmush tarzini shakllantirishda muhim o‘rin tutadi. Ushbu muassasalar sportga ixtisoslashgan maxsus ta’lim muassasalari bo‘lib, ularda bolalar va o‘smirlar turli sport turlariga qiziqish bildirishi, o‘z qobiliyatlarini rivojlantirishi va kelajakda professional sportchilar sifatida shakllanishi uchun zaruriy sharoitlar yaratilgan.

Zamonaviy sport maktablari jismoniy tarbiya va sportni ommalashtirish, yosh avlodni sog‘lom hayot tarziga jalb etish, ularning sportga bo‘lgan qiziqishini oshirish hamda milliy va xalqaro darajadagi musobaqalarga tayyorlashni asosiy vazifasi deb biladi. Shu bois, bolalar-o‘smirlar sport maktablarida olib boriladigan o‘quv mashg‘ulotlari maxsus ilmiy-uslubiy yondashuvlar asosida ishlab chiqilgan bo‘lib, har bir yosh toifasi va sport turiga mos ravishda tuziladi.

Sport mashg‘ulotlarining asosiy maqsadi bolalarning jismoniy qobiliyatlarini oshirish, ularni musobaqalarga tayyorlash, chidamlilik, tezkorlik, epchillik kabi muhim jihatlarni rivojlantirish bilan birga, ularning ruhiy mustahkamligini ham shakllantirishdan iborat. Bundan tashqari, sport maktablarida intizom, maqsad sari intilish, mashaqqatlarni yengish kabi fazilatlarni singdirish ham muhim sanaladi.

Mazkur savolga javob topish uchun sport maktablarining mashg‘ulot jarayonlari, metodik yondashuvlari, murabbiylar faoliyati, sportchilarni musobaqalarga tayyorlash jarayoni va sportchilar uchun yaratilgan shart-sharoitlar atroflicha tahlil qilinadi. Shuningdek, jahon tajribasi va innovatsion yondashuvlardan foydalanishning ahamiyati ham o‘rganiladi.

Mazkur ishda bolalar-o‘smirlar sport maktablari o‘quv mashg‘ulotlarining nazariy va amaliy jihatlari, jismoniy va ruhiy tayyorgarlikni oshirish usullari, shuningdek, sportchilarni yuqori natijalarga erishishga yo‘naltirish mexanizmlari tahlil qilinadi. Shu bilan birga, sport maktablari faoliyatini takomillashtirish, ularning zamonaviy talablar asosida rivojlanishi uchun amalga oshirilayotgan islohotlar va ilg‘or tajribalar yoritiladi.

Kurs ishining maqsadi:

Tanlangan mavzu bo‘yicha ilmiy-nazariy va amaliy bilimlarni chuqurlashtirish, muayyan muammo yoki masala bo‘yicha tahlil olib borish, mavjud muammolarga yechim topish hamda mavzu doirasida amaliy tavsiyalar ishlab chiqishdan iborat.

Shuningdek, sport maktablarida amalga oshirilayotgan mashg‘ulot dasturlari, murabbiylik metodikasi, zamonaviy texnologiyalar va innovatsion yondashuvlarning sportchilarning natijalariga ta’siri tahlil qilinadi. Mazkur tadqiqot orqali bolalar-o‘smirlar sport maktablarining ta’lim tizimiga qo‘shayotgan hissasi, ularning sport sohasi rivojiga ta’siri va sportni ommalashtirishdagi o‘rni ham yoritiladi.

Kurs ishining vazifalari:

1.Bolalar-o‘smirlar sport maktablarining mohiyatini o‘rganish – sport maktablarining vazifalari, tuzilishi va jismoniy tarbiya tizimidagi o‘rnini aniqlash.

2.Jismoniy tarbiya va sport mashg‘ulotlarini tashkil etish tamoyillarini tahlil qilish – sport mashg‘ulotlarining yosh xususiyatlariga mosligini o‘rganish.

3.Murabbiylar faoliyatining ahamiyatini yoritish – sport maktablarida murabbiylarning roli, ularning metodikasi va ta’sirini o‘rganish.

4.Bolalar va o‘smirlarning jismoniy rivojlanishiga sportning ta’sirini tahlil qilish – sport mashg‘ulotlarining sog‘liq va jismoniy faollik bilan bog‘liq jihatlarini aniqlash.

5.Sport maktablarida duch kelinadigan muammolarni aniqlash va ularga yechim taklif qilish – sport infratuzilmasi, jihozlar, murabbiylarning malakasi va boshqa muammolarni ko‘rib chiqish.

6.Ilmiy-nazariy va amaliy tavsiyalar ishlab chiqish – bolalar-o‘smirlar sport maktablarining samaradorligini oshirish bo‘yicha tavsiyalar berish.

ASOSIY QISM

1. Bolalar-o‘smirlar sport maktablarining maqsad va vazifalari

Bolalar-o‘smirlar sport maktablari sportga ixtisoslashgan ta’lim muassasalari bo‘lib, ularning asosiy vazifasi yosh avlodning jismoniy va ruhiy rivojlanishiga ko‘maklashish, sog‘lom turmush tarzini shakllantirish va iqtidorli sportchilarni tayyorlashdan iborat. Ushbu maktablar orqali bolalar sport bilan muntazam shug‘ullanish imkoniyatiga ega bo‘lib, professional yo‘nalishda rivojlanishlari uchun zarur shart-sharoitlar yaratiladi.

Bolalar-o‘smirlar sport maktablarining maqsadi

Bolalar-o‘smirlar sport maktablarining asosiy maqsadi – yosh sportchilarni tizimli ravishda mashg‘ulotlarga jalb qilish, ularning jismoniy tarbiyasini shakllantirish va kelajakda professional sport bilan shug‘ullanishlari uchun zarur tayyorgarlikni ta’minlashdir. Shu bilan birga, ushbu maktablarning yana bir muhim maqsadi bolalar va o‘smirlar orasida sportni ommalashtirish, ularni salomatlikni mustahkamlashga yo‘naltirish va sport orqali tarbiyalashdan iborat.

Bolalar-o‘smirlar sport maktablarining boshqa muhim maqsadlari quyidagilardan iborat:

Yosh sportchilarni turli musobaqalarga tayyorlash, ularning sport natijalarini oshirishga ko‘maklashish.

Bolalarning jismoniy imkoniyatlarini rivojlantirish va ularning sportga bo‘lgan qiziqishini oshirish.

Sport orqali intizom, mehnatsevarlik, mashaqqatlarga bardosh berish kabi fazilatlarni shakllantirish.

Iqtidorli bolalarni aniqlash va ularning professional sportga yo‘naltirilishini ta’minlash.

Sport turlari bo‘yicha xalqaro standartlarga javob beradigan sportchilarni tayyorlash va ularning professional rivojlanishiga yordam berish.

O‘zbekistonda va xalqaro maydonda sportni rivojlantirish va mamlakat nufuzini oshirishga hissa qo‘shish.

Bolalar-o‘smirlar sport maktablarining vazifalari

Bolalar-o‘smirlar sport maktablari o‘z oldiga qo‘yilgan maqsadlarni amalga oshirish uchun quyidagi asosiy vazifalarni bajaradi:\

Mamlakatimizda har tomonlama soq‟lom va barkamol avlodni tarbiyalash, yoshlarning o’z iqtisodiy va intelektual salohiyatini ro’yobga chiqarish, mamlakatimiz yigit qizlarini XXI asrga to’liq javob beradigan har tomonlama rivojlangan shaxslar etib voyaga etkazish uchun zarur shart-sharoitlar va imkoniyatlar uchun keng ko’lamda aniq yo’naltirilgan chora tadbirlar omalga oshirilyapti. Sport musobaqalarning funkstiyalari faqatgina musobaqalashish bellashish bilangina chegaralanib qolmaydi. Sport insonning komil inson bo’lishiga, uning jismoniy va ma‟naviy dunyoqarashining, tabiatini rivojlantirishga yordam beradigan samarali usullarni taklif etadi. Undan tashqari sport o’z-o’zini tarbiyalash uchun etakchi omil hisoblanadi. Sportdagi ko’rsatkichlarning oshishi me‟yoriga qarab, sportchi nafaqat jismoniy, balki ruhiy, aqliy, axloqiy, ma‟naviy va vatan tarbiyasi jarayoniga kirib bormoqda. Bu borada jismoniy tarbiya va sport musobaqalarning pedagogik ahamiyati nihoyatda kattadir. Jismoniy tarbiya va sport mashg„ulotlarida qo’yiladigan asosiy maqsad - sog„liqni mustahkamlash hamda yuqori sport natijalariga erishish avvalambor yoshlikdan boshlab umumiy jismoniy sifatlarni rivojlantirish muhimligiga e‟tibor qaratadi. Aksariyat olimlarning ta‟kidlashicha, muayyan sport turi bo’yicha muntazam o’tkazib boriladigan hamda hajm, shiddat va mazmun jihatdan to’g„ri tashkil qilingan mashg„ulotlar bolalar va o’smirlar organizmiga ijobiy ta‟sir ko’rsatar ekan. Lekin, umumiy jismoniy tayyorgarlikka asoslangan va tor doirada ixtisoslashtirilgan mashg„ulotlar salbiy oqibatlarga olib kelishi kuzatilgan. Binobarin, dastlabki o’rgatish bosqichida jismoniy va texnik-taktik mashqlar nisbatini to’g„ri rejalashtirish bolalar sport mahoratini samarali shakllantirish imkoniyatini yaratadi. ADABIYOTLAR TAXLILI VA MЕTODOLOGIYA Zamonaviy klassik voleybol XX asr oxirlari va XXI asrdan boshlab o’zining tabiiy taraqqiyoti tufayli hamda musobaqa qoidalarining keskin o’zgarishi evaziga yangicha mazmunga ega bo’ldi. O’yin qoidalarining tubdan o’zgarishi nafaqat g„oliblikka da‟vogar jamoalar raqobati bilan belgilanadi, balki ma‟lum darajada bozor munosabatlariga ham bog„liqdir. Ma‟lumki, yirik nufuzli musobaqalarni (Jahon, Osiyo chempionatlari, Olimpiada hamda boshqa yuqori reytingli halqaro turnirlar, Kubok musobaqalari) o’tkazishda ko’plab teleradiokompaniyalar, jurnalistlar ushbu musobaqalarni teletranslatsiya qilish, reportajlar olib borish uchun maxsus akkreditsion talablarni qondirishlari lozim. Agar qayd etilgan musobaqalarda o’yin shiddati sust bo’lsa, «kuchli» zarbalar tufayli ochkolar tez-tez olinsa-yu, uzluksiz jarayon tez-tez uzilib, to’xtash holatlari ko’p bo’lsa, musobaqaga bo’lgan qiziqish so’na boshlaydi, akkreditsiya bozori chegaralanadi, tomoshabinlar doirasi toraya boshlaydi. Aynan shunday holatlar 1996- 98-yillargacha davom etgan. Chunki eski qoidalarga muvofiq himoya zonalarida joylashgan “kuchli” hujumchilar hujum va yon chiziqlarini bosmasdan, shiddat bilan sakrab 4 yoki 2 zonalardan zarba berish natijasida ochko “ishlaganlar”. Tananing oyoq va bel qismlarigacha to’p tegsa, o’yin to’xtatilgan. To’p maydondan uzoqqa tushsa, vaqt ketgan, boshqa to’p bilan o’ynash taqiqlangan, to’p kiritish “yo’qotilsa”, raqib jamoaga ochko berilmagan, kiritilgan to’p to’rga tegib o’tsa, o’yin to’xtatilar edi va hokazo. Bunday vaziyatlar o’yinni tez-tez “to’xtab” qolishiga sabab bo’lib kelgan.

Bugungi voleybol qoidalaridagi ko’plab prinsipial o’zgarishlar evaziga bunday “to’xtash” holatlariga barham berildi. Jumladan, o’yin 3 ta to’p (bir to’p o’yinda, 2 ta to’p zahirada) “ishtirokida” o’tkaziladigan bo’ldi. Yon chiziq bilan hujum chizig„ining kesishgan joyidan maydon tashqarisi tomon 1,75 m kesim chiziqlar bilan chegaralandi. Tananing istalgan qismi bilan to’pni o’ynashga ruxsat etildi. O’yin “tay-breyk” tarzida amalga oshirilishi yo’lga qo’yildi, ya‟ni to’p kiritish “yo’qotilganda” ham raqib jamoaga ochko berilishi joriy etildi. “Birinchi” to’pni qabul qilish yoki uzatishga doir qoidaning “kuchi” keskin yumshatildi, kiritilgan to’p to’rga tegib o’tsa, “to’g„ri” deb baholanadigan bo’ldi. Ushbu o’zgarishlar natijasida vujudga kelgan yangi o’yin elementlari, maxsus sifatlar, harakat usullari o’quv-mashg‟ulot mashg„ulotlari mazmuniga yangicha yondoshish, tarkibiga yangi mashqlarni kiritish va mashg„ulot-musobaqa birligini ta‟minlash muhimligini belgilaydi. Bunday zaruriyat so’nggi yillarda olingan rasmiy ma‟lumotlarga asoslanadi. Chunonchi, O’zbekiston voleybol Federatsiyasi ekspertlari tomonidan o’tkazilgan ilmiy kuzatuvlar netijalariga ko’ra, zamonaviy voleybol borgan sari o’yin mazmuni jihatidan yangicha texnik usullar, taktik xususiyat va “eskicha” voleyboldan tubdan farq qiluvchi texnik-taktik yo’nalishlar hisobiga o’zgarib bormoqda. Yugurib kelib sakrab katta “portlovchi-inersion kuch” bilan to’p kiritish usulining keng joriy etilishi to’pni samarali qabul qilish imkoniyatini keskin chegaralab qo’ydi. Bu esa raqib jamoani maqsadli hujum uyushtirish unumdorligini tushirib yubordi. NATIJALAR Hоzirgi davr taqdiri va uning istiqbоlini ijоbiy hal qilish qaysi sоhada bo’lishidan qat`iy nazar har tоmоnlama kоmil insоnlarni tarbiyalashda, jismоniy sifatlarni rivоjlantirish va albatda bu sifatlarni faоl maqsadda shakillantirish kerak. Bu jismоniy sifatlar, texnik-taktik uslibiyotlar o’z-o’zidan vujudga kelmaydi, balki jismоniy tarbiya va spоrt bilan muntazam shug‟ullanish evaziga amalga оshiriladi, albatta bunday tadbirlar mutaxasislar maslahati, nazоrati va ko’rsatmalari, umuman murabbiy rahbarligi оstida amalga оshiriladi. Aks hоlda maxsus bilimga ega bo’lmasdan jismоniy mashqlar bilan shug‟ullanish ko’ngilsiz natijalarga оlib kelishi mumkin. Spоrt va jismоniy tarbiya bo’yicha malakali,оliy va o’rta ma`lumоtli murabbiylar tayyorlash dоlzarb masalalardan biridir. Bizda yosh avlоdni puxta bilim оlishlari, har tоmоnlama rivоjlanishlari uchun munоsib sharоitlar yaratish, davlatimiz siyosati darajasiga ko’tarilgan. 

Hоzirgi kunda Respublikamiz o’quv yurtlarida uslubiy hujjatlarni hududimiz iqlimi sharоitiga, mamlakatimiz an`analariga, urf оdatlari, rasm-rusumlari, ajdоdlarimiz merоs maslahatlariga tayanib hayotga tadbiq etish zarurdir. Yuqоri malakali mutaxasislar, murabbiy-o’qituvchilar tayyorlash ham bundan mustasnо emas. Respublikamizni jismоniy tarbiya va spоrtida spоrt o’yinlarini o’rni beqiyosdir.Spоrt o’yinlari harakatli o’yinlarning rivоjlangan yuqоri bоsqichi,har bir spоrt o’yinining o’ziga xоs xususiyatlarga ega. Spоrt o’yinlari ichida vоleybоl spоrt turini ham o’z o’rni, o’ziga hоs xususiyatlari mavjud. Vоleybоlda turli–tuman harakatlar qo’llaniladi: yurish, yugirish, sakrash, kutilmaganda to’xtalish, epchillik va chaqqоnlik, turli hil harakatlardan ibоratdir. Vоleybоl turida ham bоshqa spоrt turlariga o’xshab usullarni bajarib jamоadоshlari bilan birgalikda ustunlikga erishishga harakat qiladilar.Vоleybоlni tarbiyaviy ahamyati ham juda katta, u o’zarо hamjihatlikni tarbiyalaydi.Birоq vоleybоlda ham bоshqa jismоniy sifatlar va texnika, taktikani rivоjlantirish shart va shundagina yuqоri natijalarga erishish mumkin. 

 Yosh voleybolchilaning trenirovka jarayonida uchraydigan turli tanaffuslar sportchi va murabbiyning oldiga qo’ygan maqsadini yo’q qilishga olib keladi. Shuning uchun ham ko’p yillik trenirovka jarayonida muntazamlikni uzilishi, turli tanaffuslarni ro’y berishga yo’l qo’ymasdan, uni uzluksizligini ta‟minlashi kerak. Lekin, ushbu uzluksizlik trenirovka nagruzkasini dam olish, ish qobiliyatini tiklash bilan almashinib turishi asosida amalga oshirilishi zarurdir. Voleybol o’z mohiyati, mazmuni va xususiyati bilan boshqa sport o’yinlaridan farq qiladi. Voleybol o’yini nisbatan kichik bo’lgan, ya‟ni o’rtasidan teng ikkiga bo’lingan 18x9 metrli to’g„ri burchakli to’rtburchak shaklidagi maydonchada amalga oshiriladi. Zamonaviy voleybol turli o’yin malakalari va taktik kombinatsiyalarga nihoyatda boy bo’lib, o’ta katta shiddat va tezlikda o’tadi. 

Binobarin, voleybolning yuqorida zikr etilgan o’ziga xos xususiyatlari o’yinchilardan mukammal takomillashgan texnik mahorat talab qiladi. Musobaqa o’yinlarida texnik mahorat qanchalik keng va tashqi ta‟sirlarga nisbatan mukammal shakllangan bo’lsa, shunchalik g„alabani qo’lga kiritish imkoni ko’p bo’ladi. O’yin texnikasi - bu bir vaqtning o’zida ketma-ket va muayyan maqsadli tartibda ijro etiladigan ixtisoslashgan harakat yoki harakatlar majmuasidir. O’yin texnikasi – harakatni aniq, tez, engil, vaziyatga muvofiq, kam kuch sarf etib yuqori samarada bajarishga mo’ljallangan bo’lishi lozim. “Texnika” atamasi yunoncha (tehnus) so’z bo’lib, juda keng ma‟noda foydalaniladi va o’zbek tilida “san‟at” tushunchasini anglatadi. Miloddan avvalgi 776- yildan boshlab har 4 yilda Yunonistondagi Olimp tog„larining etagida joylashgan Olimp qishlog„ida Xudo Zevs sharafiga o’tkaziladigan umumyunon bayram musobaqalari ishtirokchilari 2 g„ildirakli aravachada poyga, mushtlashish, beshkurash sporti bo’yicha o’z san‟atlarini (texnikasini) namoyish etganlar. Qizig„i shundaki, har bir ishtirokchi musobaqadan oldin o’z qaddi-qomatini, mushaklarini shakllanganligi va boshqa shu sportga oid xislatlarni namoyish qilishi mazkur musobaqaning shartlaridan biri bo’lgan. Demak, muayyan sport turi bilan shug„ullanish natijasida odamning qaddi-qomati, mushaklari va organizmning jamiyki barcha organlari shakllanadi, binobarin sportchining texnik mahorati, san‟atini takomillashishi ta‟minlanadi. Voleybol o’yini texnikasi o’yinni olib borish uchun zarur bo’lgan harakat usullari majmuasidan iboratdir. Harakatlar texnikasi turli vaziyatlarda maqsadga muvofiq, samarali harakat qilish bilan baholanadi.

Jismoniy va psixologik rivojlanishni ta’minlash

Bolalarning jismoniy imkoniyatlarini oshirish va ularning sog‘lom turmush tarziga rioya qilishiga yordam berish.

Sportchilarni jismoniy yuklamalar va musobaqalar natijasida yuzaga kelishi mumkin bo‘lgan psixologik bosimlarga moslashtirish.

Sportchilarda qat’iyatlilik, o‘ziga ishonch, chidamlilik va g‘alabaga intilish kabi xususiyatlarni shakllantirish.

Sport mashg‘ulotlarini ilmiy asosda tashkil etish

Turli yoshdagi bolalar uchun mos bo‘lgan o‘quv mashg‘ulot dasturlarini ishlab chiqish.

Har bir sport turi bo‘yicha individual va guruh mashg‘ulotlarini ilmiy-metodik yondashuv asosida o‘tkazish.

Mashg‘ulot jarayonida zamonaviy pedagogik va texnologik yondashuvlardan foydalanish.

Musobaqalarga tayyorlash va ishtirokni ta’minlash

Bolalar-o‘smirlar sport maktabi o‘quvchilarini mahalliy, respublika va xalqaro darajadagi musobaqalarga tayyorlash.

Turli darajadagi sport musobaqalarida ishtirok etish va yuqori natijalar ko‘rsatish uchun zarur sharoit yaratish.

Musobaqalarga tayyorgarlik jarayonida sportchilar bilan psixologik ishlash va ularning motivatsiyasini oshirish. Sportchilar salomatligini nazorat qilish va himoya qilish Sportchilar salomatligini muntazam nazorat qilish va ularning mashg‘ulotlarga mos ravishda qatnashishini ta’minlash. Mashg‘ulot jarayonida shikastlanishlarning oldini olish va jarohatlar bo‘lsa, ularning tezkor tiklanishiga yordam berish. Sportchilar uchun tibbiy xizmat ko‘rsatish tizimini tashkil etish.

Sport maktablarini rivojlantirish va takomillashtirish Sport maktablarining moddiy-texnik bazasini rivojlantirish va ularni zamonaviy jihozlar bilan ta’minlash.

Yangi sport texnologiyalarini joriy qilish va mashg‘ulot jarayonlarini takomillashtirish. Murabbiylar malakasini oshirish va ularni zamonaviy metodlar asosida tayyorlash. Sportni ommalashtirish va yoshlar orasida targ‘ib qilish

Bolalar va o‘smirlar orasida sport bilan shug‘ullanish madaniyatini shakllantirish.

Maktablar, kollejlar, universitetlar bilan hamkorlikda sport tadbirlari tashkil etish. Iqtidorli bolalarni aniqlash va ularni professional sport yo‘nalishiga yo‘naltirish. Bolalar-o‘smirlar sport maktablari yosh sportchilarni tayyorlash, ularni jismoniy va psixologik jihatdan rivojlantirish hamda milliy va xalqaro sport musobaqalariga yetuk sportchilarni yetkazib berish bo‘yicha muhim rol o‘ynaydi. Ushbu maktablarning asosiy maqsadi bolalar va o‘smirlarni sportga jalb qilish, ularning sport sohasidagi qobiliyatlarini rivojlantirish va professional yo‘nalishda tayyorgarlik ko‘rishlarini ta’minlashdan iborat.

Maktablarning vazifalari esa sport mashg‘ulotlarini ilmiy asosda tashkil etish, sportchilarning salomatligini nazorat qilish, murabbiylarning malakasini oshirish, sportni ommalashtirish va bolalarni musobaqalarga tayyorlashga qaratilgan. Ushbu maqsad va vazifalar amalga oshirilishi natijasida sport maktablari yosh avlodning sog‘lom va faol bo‘lishiga, shuningdek, O‘zbekiston sportining xalqaro maydonda rivojlanishiga katta hissa qo‘shadi.

Mustaqil O‘zbekiston davlati chorak asr davomida barqaror rivojlanib, ozod va obod vatan, erkin va farovon hayot barpo etishdek yuksak maqsadga qaratilgan murakkab yo‘lni bosib o‘tdi hamda ulkan muvaffaqiyatlarni qo‘lga kiritdi. Istiqlolning dastlabki yillaridan boshlab mamlakatda iqtisodiy, siyosiy hamda ma’naviy-ma’rifiy sohalarda keng ko‘lamli islohotlar amalga oshirildi. Ayniqsa, ma’naviy ma’rifiy va madaniy sohalarda olib borilayotgan islohotlarning ahamiyati beqiyosdir. O‘zbekistonda yoshlar masalasi, yuksak ma’naviyatli barkamol avlodni voyaga еtkazish kabi masalalar davlat siyosati darajasiga ko‘tarildi. Zero, yurtning kelajagi aqlzakovatli, bilimli, har tomonlama sog‘lom va yuksak ma’naviyatli yoshlarga har tomonlama bog‘liq. Har qanday jamiyat o‘z ma’naviy imkoniyatlarini, odamlar ongida ma’naviy-axloqiy qadriyatlarni rivojlantirmay hamda e’tiqodga aylantirmay turib, o‘z istiqbolini tasavvur eta olmaydi. Shu ma’noda o‘z haq-huquqini taniydigan, kuchi va qobiliyatiga tayanib yashaydigan, atrofida ro‘y berayotgan voqea-hodisalarga mustaqil munosabatda bo‘ladigan, shu bilan birga, o‘z shaxsiy manfaatlarini mamlakat va xalq manfaatlari bilan uyg‘un holda tasavvur etadigan erkin shaxsni shakllantirish uchun barcha zarur shart-sharoitlarni yaratish muhim ahamiyat kasb etadi. Mana shu mezonlarga asosan jamiyatimizda tizimli ma’naviy tarbiya olib borilmoqda, barkamol avlod voyaga еtmoqda. Biron-bir jamiyatning taraqqiyoti, kelajagi, avvalo, uning ma’naviy poydevori qanchalik mustahkamligi bilan belgilanadi. Har bir shaxsning, pirovardida xalq va millatning ma’naviy yuksalishi esa ming yillar mobaynida shakllangan, sayqal topib kelgan ma’naviy-ahloqiy qadriyatlarga sodiqlik, milliy-madaniy merosni e’zozlash, o‘zlikni anglash, insoniy komillikka intilish, fan va texnikaning zamonaviy yutuqlarini egallash orqali ta’minlanadi. Mamlakat va millat taqdiri bilan bog‘liq jarayonlarda fuqarolarning chin e’tiqodi, hushyorlik va ma’suliyati, yaxshini yomondan, aslni soxtadan farqlay olishi ma’naviyat darajasining mezoni sifatida maydonga chiqadi. Mustaqillikning dastlabki yillaridan boshlab mamlakatimizda ma’naviy-ma’rifiy sohalarda tub islohotlar amalga oshirildi. Natijada, ma’naviy-ma’rifiy faoliyatimizning, madaniyatimizning asosi bo‘lgan milliy qadriyatlarni tiklash, ta’lim, sog‘liqni saqlash, jismoniy tarbiya va sport sohasida ulkan o‘zgarishlar yuz berdi. Bolalar va o‘smirlar sport maktablarida sog‘lom va barkamol avlodni voyaga еtkazish yo‘lida ma’naviy-ma’rifiy ishlarni, xususan, sport tadbirlarini muntazam va tizimli tashkil etish, ularni boshqarish hamda samaradorligini oshirish bugungi kunning o‘tkir talabidir. “Ma’naviy-ma’rifiy tadbirlar” eng avvalo bugungi kunda eng dolzarb hisoblangan milliy g‘oya asosida yoshlarni birlashtirish, jipslashtirish, yosh avlod ongi va qalbida ezgu g‘oyalarga sadoqat tuyg‘ularini tarbiyalashga, shuningdek, yoshlarni ma’naviy tajovuzlardan ogohlikka chorlash, ularning mohiyatini anglab еtishga qaratilgan tizimli va maqsadli amaliy xarakatlar majmuidir. Mamlakatimizning kelajagi, erkinligi va farovonligi, uning XXI asrda jahon hamjamiyatida qay darajada o‘rin egallashi eng avvalo yosh avlodning qanday insonlar bo‘lib voyaga еtishi bilan bog‘liqdir. Zamonaviy va еtuk avlodni tarbiyalashning ma’naviy asoslarini mustahkamlash, milliy qadriyatlarimiz, an’ana va urf-odatlarimizni asrabavaylash, yoshlarimiz ongiga Vatanga muhabbat va sadoqat tuyg‘ularini chuqur singdirish masalasi bugungi kunda dolzarb ahamiyatga egadir. Ayniqsa, xalqaro maydonda mafkuraviy, g‘oyaviy va axborot xurujlari kuchayib borayotgan hozirgi murakkab sharoitda ta’lim muassasalarida ma’naviy-ma’rifiy ishlarni zamon talablari darajasida tashkil etish, o‘quvchiyoshlarni turli ma’naviy, mafkuraviy xurujlardan himoya qilish, hayotga ongli munosabatni shakllantirish, ijtimoiy hayotda yuz berayotgan voqealarga daxldorlik hissini tarbiyalash, mafkuraviy immunitetni hosil qilish, mamlakatimiz mustaqilligi va tinch-osoyishta hayotimizga xavf tug‘dirishi mumkin bo‘lgan turli tajovuzlarga qarshi izchil kurash olib borish vazifasi ushbu sohadagi faoliyatimizni yanada takomillashtirishni talab qiladi. Mamlakatimizning har bir fuqarosi, xususan o‘sib kelayotgan yosh avlod o‘z mustaqil fikriga, zamonlar sinovidan o‘tgan hayotiy-milliy qadriyatlarga, sog‘lom turmush tarzi negizida shakllangan dunyoqarash va mustahkam irodaga ega bo‘lmasa, har turli ma’naviy tahdidlarga, ularning goh oshkora, goh pinhona ko‘rinishdagi ta’siriga bardosh berishi mushkuldir. Shu ma’noda O‘zbekiston Respublikasining birinchi Prezidenti Islom Karimovning quyidagi fikrlari hozirgi davrda har qachongidan ham ko‘ra muhim ahamiyat kasb etadi: “Bu sohadagi ishlarimizning pirovard maqsadi – iymon-e’tiqodi butun, irodasi baquvvat erkin fuqaro ma’naviyatini shakllantirishdir. Ya’ni, mustaqil dunyoqarashga ega ajdodlarimizning bebaho merosi va zamonaviy tafakkurga tayanib yashaydigan barkamol shaxs – komil insonni tarbiyalashdan iborat”. Bu boradagi fikrni mantiqiy davom ettirib, “Ma’naviy taxdid va hurujlarga qarshi kurashda, fikrga qarshi fikr, g‘oyaga qarshi g‘oya, jaholatga qarshi ma’rifat bilan kurashish har qachongidan ko‘ra muhim ahamiyat kasb etmoqda”, deb ta’kidlaydi.

2. Jismoniy tarbiya va sport mashg‘ulotlarini tashkil etish tamoyillari

Jismoniy tarbiya va sport mashg‘ulotlarini samarali tashkil etish uchun ilmiy asoslangan tamoyillarga amal qilish lozim. Ushbu tamoyillar sportchilarning jismoniy rivojlanishi, sog‘lig‘ining mustahkamlanishi va sport natijalarining yaxshilanishiga xizmat qiladi. Quyida asosiy tamoyillar keltirilgan:

1. Ilmiy asoslanganlik tamoyili

Jismoniy tarbiya va sport mashg‘ulotlari ilmiy asosda, inson fiziologiyasi, anatomiya, pedagogika va psixologiya qoidalariga muvofiq tashkil etilishi kerak. Har bir mashg‘ulot bolaning yosh xususiyatlari, jismoniy imkoniyatlari va sog‘lig‘iga mos bo‘lishi lozim.

2. Davomiylik va izchillik tamoyili

Sport mashg‘ulotlari muntazam olib borilishi kerak. Mashg‘ulotlarning to‘xtab qolishi yoki uzoq tanaffuslar natijadorlikka salbiy ta’sir qiladi. Shu bois, jismoniy yuklama bosqichma-bosqich oshirilishi va doimiy nazorat ostida bo‘lishi zarur.

Bolalar-o‘smirlar sport maktablarida o‘quv jarayoni yosh sportchilarni jismoniy va ruhiy jihatdan rivojlantirish, ularni musobaqalarga tayyorlash hamda sport turlariga ixtisoslashtirishga yo‘naltirilgan. Ushbu jarayon maxsus ishlab chiqilgan dasturlar asosida amalga oshiriladi va zamonaviy pedagogik hamda ilmiy-uslubiy yondashuvlarga asoslanadi.