Ўзбекистонда чорвачилик соҳасини барқарор ривожлантиришнинг истиқболли йўналишлари

Ўзбекистонда чорвачилик соҳасини барқарор ривожлантиришнинг истиқболли йўналишлари
Режа:

1.Чорвачилик қишлоқ хўжалигининг асосий  тармоғи.

2. Чорвачиликда озиқа базани яратиш.

Ўзбекистонда мустақиллик йилларида чорвачилик соҳасида олиб борилган иқтисодий ислоҳотлар жараёнида тармоқда сезиларли даражада натижаларга эришилди. Жумладан, соҳада туб ислоҳотлар амалга оширилдики, давлат тассаруфида бўлган чорвачилик хўжаликлари, чорвачилик мажмуаларини хусусийлаштириш ва акциядорлик жамиятларига айлантириш ҳамда чорвачиликка ихтисослашган фермер хўжаликларини ташкил этиш бўйича ислоҳотлар олиб борилди.

Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2008 йил 21 апрелдаги ПК- 842-сонли “Шаҳсий ёрдамчи, деҳқон ва фермер хўжаликларида чорва мол бош сонларини рағбатлантиришни кучайтириш ҳамдачорвачилик маҳсулотлари ишлаб чиқаришни кенгайтириш борасидаги қўшимчачора- тадбирлар тўғрисида”ги қарорининг қабул қилиниши тармоқнинг ривожланишига кескин таъсир кўрсатди. Ислоҳотлар натижасида мамлакатимизнинг барча ҳудудларидамол ва парранда бош сонлари кўпайиши кузатилмоқда. 2012 йил 1 январ ҳолатигамамлакатнинг барча тоифадаги қишлоқ хўжалик корхоналарида боқилаётган қорамоллар 10141,3минг бошни ташкил этган ёки 2010йилнинг шу санасига нисбатан 1047,6 минг бош (111,5%)га кўпайган. Чорва молларининг асосий қисми бугунги кунда деҳқон хўжаликларида боқилиб, кўпайтирилмоқда. Қорамолларнинг 93,1 фоизи, сигирларнинг 94,4 фоизи, қўйва эчкиларнинг 78,1 фоизи ва чўчқаларнинг 64,3 фоизи деҳқон хўжаликлари ҳиссасига тўғри келмоқда.

Бозор муносабатлари шароитида қишлоқ хўжалигининг асосий тармоғи ҳисобланган чорвачиликни янада ривожлантириш билан бир қаторда уларнинг фаолиятини самарали бошқариш, уларни зарур ахборотлар билан таъминлаш, ҳисоб маълумотларини ўз вақтида юритиш ва ҳисобот шаклларини тўғри ва аниқ расмийлаштириш, шунингдек, уларнинг тахлилини тўғри ташкил этиш муҳим аҳамиятга эга бўлиб хисобланади.Чорвачилик ҳам деҳкончилик каби қишлоқ хўжалигининг муҳим тармоғидир. Чорвачилик қимматбаҳо ва жуда зарур озиқ-овқат маҳсулотлари ва саноат учун кўплаб турдаги хом-ашё етказиб беради. Бинобарин, аҳолининг озиқ-овқат маҳсулотларига тобора ўсиб бораётган эҳтиёжларини тўлиқ қондириш имкониятлари кўп жиҳатдан ана шу тармоқни мувоффақиятли ривожлантиришга боғлиқдир. Хусусан, Президентимиз ўзларининг 2012 йилда мамлакатимизни ижтимоий-иқтисодий ривожлантириш якунлари ва 2013 йилга мўлжалланган энг муҳим устувор йўналишларга бағишланган Узбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг мажлисидаги маърузасида таъкидлаганларидек “Узбекистонда деярли барча қишлоқ хўжалик экинлари ғалла, пахта, сабзавот, полиз экинлари ва узумдан юқори ҳосил олинди. Мамлакатимиз деҳқонлари мўл ҳосил етиштиришди 3 миллион 460 минг тоннадан ортиқ пахта, 7 миллион 500 минг тонна ғалла, 2 миллион тоннадан зиёд картошка ва 9 миллион тоннадан ортиқ сабзавот ҳамда полиз маҳсулотлари йиғиб-териб олинди” мамлакат иқтисодиётининг ривожланиши, халқ турмуш даражасининг муттасил ўсиб бориши бугунги кунда чорвачиликни янада ривожлантириш вазифасини қўймоқда.      Бу муҳим вазифани бажариш учун энг аввало ҳар бир чорвачилик хўжаликларини атрофлича тахлил қилиш лозимдир.

Чорвачилик маҳсулотлари етиштириш режасининг бажарилиши кўп жиҳатдан хўжаликда моддий-техника базасини ривожлантириш, чорвачилик хўжалигини моддий-техника базасини мустахкамлашда хориж тажрибасини қўллаш, фермер хўжалигида замонавий моддий-техника базасини ташкил этилиши билан боғлиқдир. Бу эса мавзунинг долзарблигидан далолат беради.

Чорвачилик Узбекистон қишлоқ ҳўжалигини илдам ривожланаётган соҳаларидан бири бўлиб, мамлакатда ишлаб чиқарилган қишлоқ хўжалик маҳсулотларининг 65,3 фоизи унинг улушига тўғри келади. Тармоқнинг асосий хусусияти шундаки, чорвачилик маҳсулотларининг асосий қисми унчалик катта бўлмаган оилавий (деҳқон) хўжаликларида ишлабчиқарилмоқда. Ушбу хўжаликлар эгаллаган майдоннинг ўртача ҳажми 0,15 гектарни ташкил этади. Деҳқон хўжаликларида чорвачилик маҳсулотларини ишлаб чиқариш катта ижтимоий аҳамиятга эга. Негаки, бу кўплаб оилалар учун даромад олиш ва истеъмолнинг муҳим манбаи ҳисобланади. Бироқ, аксарият чорвачилик хўжаликларининг майдалиги замонавий технологияларни қўллашва “кўламдорликдан тежаш” орқали ижобий самара олиш имкониятининг чекланишига сабаб бўлмокда. Бу эса тармоқ самарадорлиги кўрсаткичларининг пастлигида намоён бўлади.

Мамлакатда чорвачиликни ривожлантиришнинг бошқа муаммолари ҳам бор. Ушбу муаммоларнинг энг жиддийларидан бири озуқа етишмаслиги бўлиб, бу озуқа экинлари экиладиган майдонларнинг ҳаддан зиёд қисқариб кетгани билан боғлиқдир (1991 йилдан буён қорамол сони 45 фоизга кўпайганига қарамай, озуқа экин майдонлари 70 фоизга қисқарган). Қишлоқ ишлаб чиқарувчилари учун хизмат кўрсатиш инфратузилмасининг етарли даражада ривожланмагани ҳамдолзарб муаммо ҳисобланади.Ўзбекистон Ҳукумати чорвачиликни барқарор ривожлантириш муҳимлиги ва мавжуд муаммолар бартараф этиш лозимлигини тушунган ҳолда, тармоқни ислоҳ қилиш борасида қатор чоралар кўрмоқда. Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2006 йил 23 мартда қабул қилинган “шахсий ёрдамчи, деҳқон ва фермер хўжаликларида чорва молларни кўпайтиришни рағбатлантириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги 308-сонли қарори ушбу жараёнда муҳим дастури амал бўлмоқда.

Ўзбекистонда чорвачилик қишлоқ хўжалигининг асосий соҳаларидан бири ҳисобланади ва аҳоли истеъмолига гўшт, сут, тухум каби озиқ-овқат маҳсулотларини ҳамда енгил саноат учун қимматли хом ашё етказиб беради.Чорвачилик соҳасини ривожлантириш аҳолини чорвачилик маҳсулотларига бўлган талабини қондиришда муҳим аҳамиятга эга. Бунинг учун эса чорва молларини маҳсулдорлигини ошириш ва насл қийматини яхшилаш зарур. Молларни маҳсулдорлигини оширишда ҳамда наслсифатини такомиллаштириб боришда зоотехния ва ветеринария талабларига амал қилиш зарур.

Чорвачилик соҳасини қорамолчилик, қўйчилик, паррандачилик, йилқичилик, балиқчилик, асаларичилик каби кўпгина тармоқлари мавжуд. Шунинг учун хам бу тармоқларни ривожлантиришнинг асосий вазифалари- бу мустаҳкам озуқа базасини барпо этиш, чорва молларини турли сервитамин, оқсилга бой, тўйимли озуқалар билан йил давомида узлуксиз таъминлаб бориш, наслчилик-селекция ишларини тўғри ташкил этиш, илғор иш тажрибаларидан ҳамда илм-фанда эришилган ютуқлардан самарали фойдаланиш ва замонавий илғор технологияларни амалиётга кенг жорий қилишдан иборатдир.

            АДАБИЁТЛАР ШАРҲИ

Ўзбекистон Республикаси Президенти Ислом Каримовнинг 2012 йилда мамлакатимизни ижтимоий-иқтисодий ривожлантириш якунлари ҳамда 2013 йилга мўлжалланган иқтисодий дастурнинг энг муҳим устувор йўналишларига бағишланган Вазирлар Маҳкамасининг мажлисидаги “Бош мақсадимиз - кенг кўламли ислоҳотлар ва модернизация йўлини қатъият билан давом эттириш” номли маърузаси. Бу маърузада 2012 йил якунлари ҳамда2013 йил учун белгилаб берилган мамлакатимиз тараққиётининг устувор йўналишлари, мақсад-вазифалари ёритилган. Қишлоқ хўжалигини ривожланиш даражасини белгиловчи кўрсаткичлар кенг тахлил этилган. Қишлоқ хўжалигини эришган ютуқлари ва ривожлантиришнинг устувор вазифалари белгилаб берилган.

2-Мавзу: Чорвачилик махсулотларини ишлаб чикаришда жаҳон тажрибаси ва илғор технологиялар.

Режа:

1. Ўзбекистонда чорвачилик тармоғининг бугунги аҳволи ва самарадорлик омиллари.

2. Германия ва Голандия мамлакатларида чорва махсулотларини ишлаб чикариш технологияси.

3. Сут ишлаб чикаришда жахоннинг илғор технологиялари.

            Таянч иборалар: ишлаб чиқариш, чорва маҳсулотлари, сут, гўшт.

            Қўшимча маълумотлар: тайёр махсулотлар, ярим тайёр маҳсулотлар, технология, германия технологияси, голландия технологияси.