O’zbekistonning Germaniya bilan hamkorlik va aloqalari (1991-2022-yillar)

Mavzu: O’zbekistonning Germaniya bilan hamkorlik va aloqalari            (1991-2022-yillar)

Mundarija

Kirish...............................................................................................................

I bob. O‘zbekiston va Germaniya o‘rtasidagi hamkorlik aloqalarining o‘rnatilishi va mustahkamlanishi…………………………………………..

1.1. O‘zbekistonning tinchliksevar tashqi siyosati tamoyillari…………….....

1.2. Mustaqillik yillarida O‘zbekiston va Germaniya o‘rtasidagi hamkorlik aloqalarining o`rnatilishi……………………………………………………....

II bob. O‘zbekiston va Germaniya o‘rtasida molyaviy–texnik va savdo–investitsiyaviy hamkorlik aloqalarining rivojlanishi................................

2.1. O‘zbekistonning Germaniya bilan moliyaviy-texnik aloqalarining kengayib borishi................................................................................................................

2.2. O‘zbekiston va Germaniyaning savdo-investitsiya sohasidagi hamkorligi…………......................................................................................

III bob. O‘zbekiston va Germaniya o‘rtasida madaniy aloqalar rivoji

3.1. O‘zbekiston va Germaniya o‘rtasidagi madaniy aloqalarning rivojlanishi……………………………………………………………………....

3.2. O‘zbekiston va Germaniya o‘rtasida ta’lim sohasidagi hamkorlik………...

Xulosa…………………………………………………………………………..

Foydalanilgan manba va adabiyotlar ro‘yxati................................................

                                                    Kirish

Mavzuning dolzarbligi. Hozirgi globallashuv davrida xalqaro munosabatlar tizimida oʻz oʻrnini munosib tarzda saqlab qolishga, shuningdek jahon hamjamiyatiga toʻliq integratsiyalashishga intilish jahonning deyarli barcha mamlakatlari faoliyatida muhim ahamiyat kasb etmoqda. Dunyoda biron-bir mamlakat oʻz qobigʻiga oʻralib, boshqa davlatlar bilan hamkorlik qilmasdan taraqqiyotga erishgan emas. Ota-bobolarimiz qadimda buni yaxshi bilishgan. Sharq va Gʻarb mamlakatlarini bir-biriga bogʻlagan Buyuk Ipak yoʻli doimiy tijoriy va madaniy aloqalarga intilish tufayli yuzaga kelgan. Ana shu tarixiy yoʻlning markazida joylashgan Oʻzbekiston asrlar davomida dinlar, millatlar va madaniyatlarning tutashuv nuqtasi boʻlgan. Insoniyatning mushtarak mulkiga aylangan koʻplab olamshumul kashfiyotlar ham aynan shu zaminda tugʻilgan.

Ayniqsa, Sohibqiron Amir Temur va Temuriylar davrida ilm-fan, ma'rifat, me’morchilik va milliy san’at turlari yuksak darajada rivojlangan. Dunyodagi yirik davlatlarning hukmdorlari Samarqandga oʻz elchilarini yuborishga intilgan. Tojirlarimiz karvonlari esa dunyoning toʻrt tomoniga toʻxtovsiz qatnab turgan[1]. Sohibqironning Fransiya, Angliya, Ispaniya qirollari, oʻnlab qoʻshni davlatlarning hukmdorlari bilan yozishmalari oʻsha davrdagi joʻshqin siyosiy, madaniy va tijoriy aloqalardan guvohlik beradi.

Bugungi globallashuv davrida jahonning geosiyosiy imkoniyatlariga ega boʻlgan davlatlari bilan aloqalar ahamiyati kundan-kunga oshib bormoqda. Shuning uchun ham tashqi aloqalar geografiyasini kengaytirishga ustuvor ahamiyat qaratib, iqtisodiy diplomatiyani kuchaytirish ayni damda dolzarb hisoblanmoqda. Shundan kelib chiqib geosiyosiy va geostrategik ahamiyatga ega boʻlgan Germaniya Federativ Respublikasi bilan hamkorlik Oʻzbekiston uchun jahon va mintaqada oʻz strategiyasi va pozitsiyasini mustahkamlashda dolzarb ahamiyat kasb etmoqda, mazkur hamkorlikning Oʻzbekistonning iqtisodiy va madaniy rivojlanishiga munosib oʻrni bor.

Qayd etish kerakki, hozirgi kunda Oʻzbekistonning iqtisodiy va madaniy rivojlanishi hamda bu jarayonda Germaniya bilan hamkorligi tarixi oʻrganilib, bu boʻyicha qator ilmiy izlanishlar olib borilmoqda. Tadqiqotlarda erishilgan natijalar bu jarayonlar yuzasidan tegishli xulosalar chiqarish imkonini berishi tabiiy. Shuning uchun ham Oʻzbekiston-Germaniya hamkorligi tarixini yangi ilmiy materiallar asosida tadqiq etish va undan tegishli ilmiy xulosalar chiqarish muhim ahamiyatga ega.

Jahon miqyosidagi murakkab jarayonlar va Vatanimiz bosib oʻtgan taraqqiyot natijalarini tahlil qilish Yangi Oʻzbekistonning iqtisodiy va madaniy rivojlanishida muhim rol oʻynab kelayotgan va iqtisodiy salohiyati katta boʻlgan “Yevropaning yetakchi davlatlari, avvalambor, Germaniya, Fransiya va Buyuk Britaniya, Markaziy va Sharqiy Yevropa davlatlari bilan oʻzaro manfaatli hamkorlikni rivojlantish”[2] va “oliy darajadagi tashriflar orqali Yevropa mamlakatlari bilan hamkorlik aloqalarini yanada kengaytirish”[3] muhim va zarur ekanligini ko‘rsatmoqda.

Oʻzbekiston Respublikasi Prezidenti Sh.Mirziyoyevning ta’kidlashicha, “Biz dunyodagi barcha davlatlar bilan yaqindan hamkorlik qilish va amaliy muloqot uchun ochiqmiz”[4]. Bu esa Oʻzbekistonning iqtisodiy va madaniy taraqqiyoti yoʻlida chet mamlakatlar bilan siyosiyo, ijtimoiy-iqtisodiy va madaniy aloqalari rivojlanishining tarixiy bosqichlari va yoʻnalishlarini oʻrganishni taqozo etadi.

Istiqlolga erishgan dastlabki yillaridanoq mustaqil O’zbekiston oldida mamlakat ichki va tashqi siyosati masalalari bilan bog’liq nihoyatda muhim ikki yo’nalishdagi vazifalar turardi. Birinchisi, mamlakat ichkarisida jamiyat hayotining barcha sohalarida tub o’zgarishlarni amalga oshirish bo’lsa, ikkinchisi  keng ko’lamli xalqaro hamkorlik  aloqalarini yo’lga qo’yish va jahon integratsiyasi tizimiga kirib borish edi. O‘zbekiston Respublikasi Birinchi Prezident Islom  Karimovning sa’y-harakatlari bilan har ikkala yo’nalishda ham vazifalar muvaffaqiyatli amalga oshirilib kelindi.  Birinchi Prezident o’zining “O’zbekiston XXI asr bo’sag’asida: xavfsizlikka tahdid, barqarorlik shartlari va taraqqiyot kafolatlari” nomli asarida O’zbekistonning xalqaro hamkorlik aloqalari to’g’risida shunday fikr bildirgan edi: “Keng miqyosdagi xalqaro aloqalar jahon madaniyatini yanada chuqurroq bilish, umuminsoniy qadriyatlardan bahramand bo’lish uchun qulay zamin yaratdi. Ayni mahalda o’zbek xalqining turli faoliyat sohalaridagi iste’dodi rivojlanishiga, uning tadbirkorlik va kirishimlilik, bir necha chet tillarini tez o’rganib olish kabi noyob fazilatlari to’la-to’kis ro’yobga chiqishiga imkon berdi. Ana shu aloqalar tufayli milliy mehmonnavozlik va sahovat an’analari yanada rivojlandi. Bunday aloqalarning kengayishi haqiqiy ma’naviy va madaniy qadriyatlarni munosib baholash imkonini berdi”[5]. 

Aytish joizki, iqtisodiy islohotlarni amalga oshirishda, Oʻzbekistonning jahon hamjamiyatiga integratsiyalashuvini ta’minlashda Xalqaro valyuta fondi, Jahon banki, Xalqaro moliya korporatsiyasi, Yevropa tiklanish va taraqqiyot banki kabi xalqaro moliyaviy, iqtisodiy tashkilotlar bilan hamkorlik ijobiy samara bermoqda. Oʻzbekiston xalq xoʻjaligidagi aniq loyihalarga sarflanayotgan xorijiy sarmoyalar miqdori yildan yilga ortib bormoqda.

        MDIda O’zbekiston va Germaniya o`rtasidagi hamkorlik aloqalari haqida so’z borar ekan, hamkorlikning inson ma’naviy hayotida tutgan o’rni va roli shu sohadagi xalqaro hamkorlik va aloqalarning ahamiyatini belgilovchi mezon ekanligini ta’kidlash lozim bo‘ladi. O’zbekistonning Germaniya bilan turli sohalarda keng miqyosli hamkorlik  aloqalarini yo’lga qo’yganligi va uning mustaqil yirtimizning kechmishida salmoqli hissaga ega bo’lib borayotganligi, xalqimiz ma’naviyatiga muayyan ta’sir etayotganligi hamda O`zbekiston-Germaniya o‘rtasidagi savdo-iqtisodiy, madaniy-ma’rifiy sohalardagi hamkorlik aloqalarining tobora tizimli va yaxlit xususiyat kasb etib borayotgan xalqaro munosabatlar sohasidagi roli va ahamiyatini baholash muammoni chuqur va atroflicha tadqiq etish zaruratini anglatadi.

 O’zbekistonning Germaniya bilan hamkorlik aloqalarga kirishishi, avvalo xalqimizning o’z boy madaniy merosi, yuksak insoniy qobiliyatlari bilan jahon xalqlari orasida teng huquqli, oʼz oʼrni va salohiyatiga ega xalq sifatidagi butun qadriyatlari va imkoniyatlari tiklanishiga yordam bermoqda. Вunday aloqalar jahonda tinchlik va xavfsizlikni, xalqlar, millatlar oʼrtasidagi barqaror va doʼstona munosabatlarni taʼminlash va mustahkamlashning muhim omillaridan biri hisoblanadi. Oʼzbekiston – Germaniya aloqalari rivoji mavzusining dolzarbligi quyidagi faktorlarda yaqqol namoyon boʼladi:

 Birinchidan, oʼz taraqqiyot yoʼlida yuksak madaniy va umuminsoniy qadriyatlar talablariga asoslangan Oʼzbekistonning xalqimizning farovon, munosib turmushini taʼminlash maqsadida ilgʼor mamlakatlar qatoriga qoʼshilishi, taraqqiyotga erishish yoʼlidagi intilishlari koʼp jihatdan uning Germaniya bilan xalqaro hamkorlik aloqalari bilan bogʼliqligi;

 Ikkinchidan, dunyoda fan-texnika taraqqiyotining bugungi darajasi va imkoniyatlaridan turli maqsadlarda foydalanish, urush va tinchlik muammolari, ekologik, maʼnaviy-mafkuraviy va boshqa global muammolarning mavjud sharoitda yechimiga erishish, xavfini kamaytirish maqsadida insonlarning oʼzaro va tabiat bilan uygʼun yashashlari zarurati va buning uchun tegishli koʼnikmalarga ega boʼlish, ularni tarbiyalab va rivojlantirib borishda, ezgu gʼoyalarni targʼib etish, turli muammolardan ogoh etishda madaniyat, xususan, sanʼat sohalarining, bu boradagi xalqaro aloqalarning ahamiyatini ortib borishi;

[1] Murodov H., Muhammadiyev N., Jamolov Gʻ.  Oʻzbekiston jahon hamjamiyati safida. Toshkent: Gʻafur Gʻulom nomidagi Adabiyot va san’at nashriyoti. 2000. –B.4.

[2]“Xalq soʻzi” gazetasi. “2016- yil 9- sentabr soni. 

[3] Umarov S.Ya. Oʻzbekiston va Germaniya hamkorligining tarixi (1991-2021- yy.). 07.00.01. -“Oʻzbekiston tarixi”. -Tarix fan. boʻyicha falsafa doktori (PhD) diss. avtoreferati. Samarqand: 2022. -B.5.

[4] Mirziyoyev Sh.M. Erkin va farovon, demokratik Oʻzbekiston davlatini birgalikda barpo etamiz. Toshkent: “Oʻzbekiston”, 2016.-B.6.

[5] Karimov I.A. O’zbеkiston XXI asr bo‘sagasida: xavfsizlikka tahdid, barqarorlik shartlari va taraqqiyot kafolatlari. Toshkent: “O’zbеkiston”, 1997. –B.149.