O'zbekiston Respublikasining "Normativ-huquqiy hujjatlar to'g'risida"gi qonuni mazmun-mohiyati

O‘zbekiston Respublikasining 2021-yil 20-apreldagi “Normativ-huquqiy hujjatlar to‘g‘risida”gi qonuni mazmun-mohiyati (Ўзбекистон Республикасининг 2021 йил 20 апрелдаги “Норматив-ҳуқуқий ҳужжатлар тўғрисида”ги қонуни мазмун-моҳияти)
2021-yil 20-aprel kuni O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyev tomonidan “Normativ-huquqiy hujjatlar to‘g‘risida”gi Qonunning yangi tahriri imzolandi. Ushbu hujjat mamlakatda normativ-huquqiy hujjatlar ijodkorligi sohasida tub islohotlarni nazarda tutib, 2012-yil 24-dekabrdan buyon amalda bo‘lgan 342-sonli Qonuni o‘z kuchini yo‘qotib, endilikda normativ-huquqiy hujjatlar (NHH) ijodkorligi sohasidagi qonun hujjatlarining “poydevori” yangi tahrirda 2021-yil 20-aprel sanasida O‘zbekiston Respublikasining “Normativ-huquqiy hujjatlar to‘g‘risida”gi Qonuni qabul qilindi. Shu tariqa, O‘zbekistonda norma ijodkorligi jarayonini yanada takomillashtirish va uni zamonaviy talablarga moslashtirish yo‘lida muhim qadam qo‘yildi.
…
Qonunning avvalgi tahririda qo‘llanilgan “qonun hujjatlari” atamasi turli anglashilmovchiliklarga sabab bo‘lganligi sababli, yangi tahrirda u “qonunchilik hujjatlari” tushunchasiga almashtirildi. Mazkur o‘zgarishning asosiy maqsadi – normativ-huquqiy hujjatlar tizimidagi aniq va tushunarli huquqiy atamalarni qo‘llashdir.

Oldingi tahrirda keltirilgan:
📌 “Normativ-huquqiy hujjatlar qonun hujjatlaridir va ular O‘zbekiston Respublikasining qonun hujjatlari majmuini tashkil qiladi.”
Yangi tahrirda esa bu qoida quyidagicha ifodalangan:
📌 “Normativ-huquqiy hujjatlar qonunchilik hujjatlari bo‘lib, ular O‘zbekiston Respublikasining qonunchiligini tashkil etadi.”
Bu o‘zgarish orqali quyidagi muhim jihatlar aniqlashtirildi:
✅ “Qonunchilik” tushunchasi tizimlashtirildi – normativ-huquqiy hujjatlar majmui aslida O‘zbekiston Respublikasining qonunchiligini shakllantirishi aniq ko‘rsatib berildi.
✅ Anglashilmovchiliklar oldi olindi – yangi atama huquqiy normalarning yanada aniq, tushunarli va bir-biriga mos bo‘lishiga xizmat qiladi.
Shunday qilib, yangi tahrirdagi ushbu o‘zgarishlar normativ-huquqiy hujjatlar tizimini yanada izchil va huquqiy jihatdan aniq shaklda ifodalashga yordam beradi.

Yangi qonunning yana bir muhim yangiligi – normativ-huquqiy hujjatlar (NHH) loyihalarini jamoatchilik muhokamasidan o‘tkazish tartibining qonun doirasida qat’iy belgilanganidir.
Endilikda:
📌 Har qanday NHH loyihasi uni qabul qiluvchi organga kiritilishidan oldin regulation.gov.uz portalida jamoatchilik muhokamasi uchun e’lon qilinishi majburiy bo‘ldi.
📌 Muhokama muddati kamida 15 kun davom etishi kerak.
📌 Jamoatchilik tomonidan berilgan taklif va fikr-mulohazalar majburiy ravishda ko‘rib chiqilishi shart. Agar ular rad etilsa, ishlab chiquvchi tomon buni asoslab berishi kerak.
Bu qanday o‘zgarishlarga olib keladi?
✅ Norma ijodkorligi ochiq-oshkora amalga oshiriladi – fuqarolar huquqiy normalarning shakllanish jarayonida ishtirok etish imkoniyatiga ega bo‘ladi.
✅ G‘arazli va manfaatli qoidalar yashirincha kiritilishining oldi olinadi – ilgari jamoatchilik muhokamasidan o‘tmagan hujjatlar orqali turli manfaatli guruhlar foydasiga normalar belgilangan holatlar oz bo‘lmagan.
✅ Jamoatchilik fikri inobatga olinishi majburiy bo‘ladi – bu esa qonunchilik sifatini oshirishga xizmat qiladi.
…
Yangi qonun esa ushbu masalani tizimli ravishda tartibga solib, hujjatlarning huquqiy sifatini oshirish, ulardagi terminologik va texnik tafovutlarni yo‘qotish, ularni xalqaro standartlarga moslashtirishga xizmat qiladi. Shuningdek, NHH loyihalarining huquqiy aniqligi ta’minlanib, ularning amalga oshirilish jarayonida tushunmovchilik va talqin farqlari yuzaga kelishining oldi olinadi.
Bu esa huquq ijodkorligi jarayonini tartibli va aniq qoidalar asosida yuritishga imkon yaratadi. Shu tariqa, qonun hujjatlarining yuridik-texnik sifatini oshirishga yo‘naltirilgan yondashuv shakllanadi va norma ijodkorligi jarayoni yanada mukammal va tizimli bo‘ladi.